انگیزش مدیران آموزشی و آموزشگاهی از جمله مضامینی است که خط فکری حاکم بر فرهنگ جامعه ما را در فرایند تعلیم و تربیت آشکار می‌سازد ( نائلی، ۱۳۷۳ ).

اساس انگیزش در تعلیم و تربیت را در بستر عاطفی مدیران آموزشی و آموزشگاهی می‌داند. هانری پستالوزی (نقل از خورشیدی، ۱۳۸۹) مربی بزرگ تعلیم و تربیت سوئیسی اساس تعلیم و تربیت یک نظام را مرهون مدیران مدارس دانسته و معتقد است مدیرانی که از انگیزه ی بالایی برخوردارند تعامل خود با فراگیران را ‌بر اساس احترام متقابل و محبت استوار می‌کنند و به دنبال شناخت و ارضای نیازهای فراگیران، معلمان و کارکنان مدرسه هستند ( خورشیدی، ۱۳۸۹ ).

۲-۸-۴شیوه های مشارکت جویانه برای انگیزش

مدیریت مشارکت جویانه احتمالاً وسیع ترین تکنیک شناخه شده انگیزشی است که امروزه مورد عمل می‌باشد. از طریق فعالیت های مشارکت جویانه، به کارکنان فرصتی داده می شود که درگیر مسایل شده و نقش فعالی در تصمیمات آنان داشته باشند. شیوه های مشارکت جویانه مشخص برای انگیزش شامل توسعه شغلی، تقویت شغلی، مدیریت بر مبنای هد فها و روش تیمی می‌باشد.

۲-۸-۵ مدیریت بر مبنای هدف

مدیریت بر مبنای هدف ها اساساً فرآیندی است که به وسیله آن مدیران و زیردستان شان به طور مشترک در برقراری و تعیین هدف ها، فعالیت ها و زمان‌های معین، همچنین ارزیابی عملکرد تا جایی که به برقراری ‌هدف‌های‌ بزرگ تری مربوط می شود، شرکت و همکاری می‌کنند. اگر به کارکنان فرصت داده شود که در تعیین هدف مشا رکت کنند، آیا در راه تأمین آن تلاش بیشتری خواهند نمود؟ نتیجه تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده چندان روشن نیست در برخی از موارد هدفهایی که با مشارکت کارکنان تعیین شده دارای عملکردهای عالی بوده اند و در برخی دیگر که هدف به وسیله مقامات بالاتر تعیین شده است کارکنان بیشترین تلاش را نموده و عملکردهای عالی داشته اند.

یکی از مزایای مشارکت این است که افراد هدف ها را بهتر می‌پذیرند و تمایل بیشتری به کارکرد از خود نشان می‌دهند (رابینز، ۱۳۸۴).

۲-۸-۵ مدیریت اسلامی و تأثیر آن بر انگیزش کارکنان

مدیریت اسلامی متکی بر دو اصل تعالی و تولید است. در این مکتب هدف تولید نیست بلکه هدف تعالی انسان است؛ ‌بنابرین‏ تولید تنها زمانی ارزش دارد که در خدمت تعالی انسان باشد. مدیریت اسلامی دارای پنج ویژگی اصلی است:

۱٫ مبتنی بر فرامین الهی است؛

۲٫ تشویق استثمار و استعمار انسان توسط انسان را، منتفی ساخته است؛

۳٫ اصول ارزشی و ضد ارزشی آن بی تقصیر و برای همه زمان ها و مکان ها است؛

۴٫متکی بر پایه تعالی و تولید است

۵٫ تولید تا زمانی صاحب ارزش است که در خدمت تعالی انسان باشد ( رسالت پور، ۱۳۷۳ ).

۲-۹ پیشینه تجربی پژوهش در داخل ایران

لطیفیان و البرزی در سال ۱۳۸۵ نیز در پژوهشی، با عنوان نقش باورهای انگیزشی در خلاقیت کودکان را بررسی نمودند و دریافتند که سبک تنظیم کنترلی با خلاقیت کودکان همبستگی منفی و معناداری دارد. بدین معنا که همراه با افزایش فشارهای بیرونی و محیطی (انگیز ه های بیرونی) خلاقیت کاهش می‌یابد. یافته های این پژوهش نشان داد که سبک تنظیم کنترلی، پیش‌بینی کننده منفی و معنادار خلاقیت کودکان است.

رشیدی و شهرآرای (۱۳۸۷) نیز در پژوهشی با هدف بررسی رابطه بین خلاقیت و منبع کنترل با جامعه آماری ۳۰۰ نفر از کارمندان در بانک صادرات شیراز، ‌به این نتیجه رسیده اند که خلاقیت ارتباط مثبتی با منبع کنترل درونی دارد و خودانگیختگی و انگیزش درونی در خلاقیت تأثیر زیادی دارد، ‌بنابرین‏ پاداش محیطی، رقابت و ارزشیابی های بیرونی همگی انگیزه های تحمیلی هستند که موجب از بین رفتن خلاقیت می‌شوند، فرد خلاق باید بیشتر دارای انگیزش درونی باشد تا بیرونی، یعنی افراد خلاق بیشتر دارای انگیزش درونی هستند و می‌توانند به خاطر علاقمندی به فعالیت‌های خلاقانه در حال انجام خود در برابر اطرافیان مقاومت کنند و خلاقیت خود را اعمال نمایند.

ثوری در مطالعه ای با عنوان رابطه خلاقیت، وظیفه شناسی، جنبه‌های انگیزشی و نگرشی زمان با مدیریت زمان در دانشگاه اردبیل در سال ۱۳۹۰ پرداخته شد. این مطالعه با هدف بررسی رابطه بین خلاقیت، وظیفه شناسی، جنبه‌های انگیزشی و نگرشی زمان با مدیریت زمان انجام شد یافته های حاصل تحلیل مسیر نشان داد که مدیریت بهتر زمان از طریق نمرات بالاتر خلاقیت، وظیفه شناسی، سرسختی، کنترل ادراک شده از زمان و ترجیح سازماندهی پیش‌بینی می شود خلاقیت از طریق سرسختی، کنترل ادراک شده از زمان و ترجیح سازماندهی بر مدیریت زمان اثر می‌گذارد وظیفه شناسی نیز از طریق سرسختی و ترجیح سازماندهی در مدیریت زمان نفوذ دارد.

البرزی و رضویه در پژوهشی با عنوان تاثیر انگیزش بر خلاقیت کوکان از دانش آموزان کلاس پنجم در مدارس ابتدایی شهرستان شیراز در سال ۱۳۹۰ پرداخته شد. جامعۀ مورد مطالعه این تحقیق، کلیه دانش آموزان کلاس پنجم مقطع ابتدایی بودند که در نواحی چهارگانه آموزش و پرورش شهرستان شیراز تحصیل می‌کردند. روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی بود؛ بدین صورت که ‌بر اساس نظرکارشناسان،از میان چهار ناحیۀ آموزش و پرورش ناحیۀ یک به عنوان ناحیۀ معرف انتخاب شد و سپس به صورت تصادفی از میان مدارس پسرانه ودخترانۀ این ناحیه یک مدرسۀ دخترانه و یک مدرسۀ پسرانه و از هر مدرسه یک کلاس پنجم انتخاب شدند. در نهایت دانش آموزان هر کلاس از طریق جایگزینی تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابزار تحقیق در این تحقیق از آزمون تفکر خلاق تورنس استفاده شد. آزمودنی ها به دو گروه کنترل (۴۰ نفر) و آزمایش (۴۰ نفر) به صورت تصادفی جایگزین شدند. آزمودنی های گروه آزمایش هنگام انجام آزمون انتظار ارزشیابی داشتند. نتایج تحلیل های آماری نشان داد که انتظار ارزشیابی بر خلاقیت تأثیر منفی دارد. چنانچه از میان چهار بعد آزمون خلاقیت شامل سیالی، انعطاف پذیری، اصالت و بسط، در ابعاد اصالت و بسط تفاوت معناداری به نفع گروه کنترل دیده شد. همچنین نتایج تفاوت معناداری بین دختران و پسران در عامل اصالت نشان داد. به طور کلی نتایج نشان داد انگیزش بیرونی اثرات منفی بر خلاقیت دارد. به طور کلی می توان گفت: نتایج پژوهش نشان می‌دهد که از میان چهار بُعِد خلاقیت ( سیالی، انعطاف پذیری، اصالت و بسط)،کودکان گروه آزمایش و کنترل فقط در دو بُعد اصالت و بسط تفاوت معناداری دارند. این تفاوت به نفع کودکان گروه کنترل بود که در شرایط انگیزشی بدون ارزشیابی قرارداشتند.

مدل سوتر ماتیستر^[۶۱]_ مدل کیت دیویس و جان نیواستورم^[۶۲] _ مدل شبارد^[۶۳] _ مدل ژوزف پوتنی^[۶۴] _ مدل کمپانی نیسان موتورز _ مدل فردریک هرزبرگ^[۶۵] _ مدل مناباماس ساعتچی _ الگوی هرسی و گلداسمیت^[۶۶].

الگوی هرسی و گلداسمیت،الگویی است که در این پژوهش از آن استفاده گردیده است.برای داشتن حداقل اثربخشی در ارزیابی و حل مسائل عملکرد مدیران باید به تعیین علت وجود مشکلات عملکرد و به وجود آوردن استراتژی های تغییر به منظور حل این مشکلات برنامه ریزی گردیده است (رضائیان، ١٣٧٢).

تجزیه و تحلیل مدل اچیو :

در تدوین مدلی برای تحلیل عملکرد انسانی هرسی و گلداسمیت،دو هدف اصلی را در نظر داشته اند:

١ـ تعیین عوامل کلیدی که می‌تواند بر عملکرد فرد فرد کارکنان تاثیر بگذارد.

٢ـ ارائه این عوامل به گونه ای است که مدیران شاغل بتوانند آن را به کار برند (گروهی از اساتید مدیریت، ١٣٧۵).

هرسی و گلداسمیت،هفت متغیر مربوط به عملکرد اثربخش را از میان بقیه برگزیدند.هفت واژه در برگیرنده مدل عملکردی اچیو عبارتند از : توانایی- وضوح – کمک- انگیزه- ارزیابی- اعتبار – محیط (هرسی بلانچارد،ترجمه کبیری،١٣٧٣ ).

استفاده از مدل اچیو :

مدیر با بهره گرفتن از مدل اچیو درباره چگونگی اثر بخشی عملکرد فعلی یا بالقوه پیروان در زمینه یک تکلیف خاص،به ارزیابی می پردازد.آنگاه مدیران باید مطابق با علت های منحصر به فرد آن مشکل خاص،قدم های لازم را بردارد.هفت عامل موجود در مدل اچیو همراه با چاره جویی های معمول برای حل مشکل عبارتند از:

A) توانایی (دانش و مهارت ) : اصطلاح توانایی به دانش و مهارت های پیروان گفته می شود.اجزای کلیدی آن عبارتند از: دانش مربوط به تکلیف(کارآموزی رسمی و غیر رسمی) که کامل کردن تکلیف خاصی را تسهیل می بخشد یا تجربه مربوط به تکلیف (تجربه کاری قبلی که به تکمیل توفیق آمیز تکلیف کمک می‌کند) و قابلیت های مربوط به تکلیف و توانایی بالقوه و یا صفات ممیزه ای که انجام توفیق آمیز کار را تقویت می‌کند.

C) وضوح (درک یا تصور نقش): وضوح به درک و پذیرش نحوه کار،محل و چگونگی انجام آن گفته می شود.برای آنکه پیروان درک کاملی از مشکل داشته باشند،باید مقاصد و اهداف عمده،نحوه

رسیدن ‌به این مقاصد و اهداف و اولویت های اهداف و مقاصد(چه هدف هایی در چه زمانی بیشترین اهمیت را دارند) برایشان کاملاٌ صریح و واضح باشد.

H) کمک (حمایت سازمانی): اصطلاح کمک به کمک سازمانی یا حمایتی گفته می شود که پیرو برای تکمیل کردن اثر بخشی کار به آن نیاز دارد.برخی از عوامل حمایت سازمانی شامل این موارد است: بودجه،وسایل و تسهیلاتی که برای کامل کردن تکلیف لازم است،حمایت از جانب دوایر دیگر،در دسترس بودن فرآورده و کیفیت آن و ذخیره کافی از منابع انسانی.

I ) انگیزه (تمایل): اصطلاح انگیزه،به انگیزه مربوط به تکلیف پیروان یا انگیزش برای کامل کردن تکلیف خاص مورد تحلیل به گونه ای توفیق آمیز اطلاق می شود.در ارزیابی انگیزش باید فراموش نکنیم که بسیاری از مردم ‌در مورد تکمیل تکالیفی بیشتر راغب هستند که دارای پاداش های درونی یا بیرونی هستند.

E ) ارزیابی (آموزش و بازخورد عملکرد): ارزیابی به بازخورد روزانه عملکرد و مرورهای گاه به گاه گفته می شود.روند بازخورد مناسب به پیروان اجازه می‌دهد پیوسته از چگونگی انجام کار مطلع باشند. اگر اشخاص از مشکلات عملکرد خویش آگاه نباشند،انتظار بهبود عملکرد،انتظاری غیر واقع گرایانه است.

V ) اعتبار (اعمال معتبر و حقوق پرسنلی) : اصطلاح اعتبار به مناسب بودن و حقوقی بودن تصمیم هایمدیر که ‌در مورد منابع انسانی اطلاق می شود.مدیران باید اطمینان کسب کنند که تصمیم ها ‌در مورد مردم از جهت حقوقی،تصمیم های دادگاه ها و خط مشی های شرکت ها مناسب می‌باشند.

E ) محیط (تناسب محیطی) : اصطلاح محیط به آن دسته از عوامل خارجی گفته می شود که می‌توانند حتی با وجود داشتن تمامی توانایی،وضوح،حمایت و انگیزه لازم برای شغل،بازهم بر عملکرد تاثیر گذارند.عناصر کلیدی عوامل محیطی عبارتند از:رقابت،شرایط بازار،آیین نامه های دولتی،تدارکات و اموری از این قبیلو اگر مشکل محیطی از قدرت اختیار پیروان خارج باشد دیگر نباید ‌در مورد عملکرد به آنان پاداش داد یا بد تنبیه شان کرد (هرسی وبلانچارد،ترجمه کبیری،١٣٧٣ ).

۶- ٣- ٢- نقش مدیران و افزایش بهره وری :

جامعه تکنولوژی که جامعه نگری و دیدگاه علمی و فنی انسان مشخصه بارز آن می باشددر حال تکوین است.بدیهی است در یک نظام مدیریت انسان گرایانه،مدیران این جامعه که به عنوان خردگرایان ویژه جامعه شناخته می‌شوند،باید علاوه بر شرایط عمومی تعهدی و تخصصی دارای پنج خصلت زیر نیز باشند:

١) خودهدایتی^[۶۷] ٢ ) خود افزایی^[۶۸] ٣ ) جهشی^[۶۹] ۴) همگرایی^[۷۰] ۵ ) پیوستگی و وحدت پذیری^[۷۱]

٧-٣-٢- ترایز

ترایز یک الگوریتم برای حل مشکلات فنی و تکنولوژیکی و حتی غیر فنی در زمینه‌های مختلف کسب و کار،مدیریت کیفیت،مدیریت خدمات،مدیریت اداری و آموزشی و…

ترایز (TRIZ) برابر انگلیسی آن عبارت،تئری حل خلاق مسئله^[۷۲] با مخفف TIPS است که به معنای نظریه حل ابداعانه مسئله می‌باشد.این دانش در سراسر جهان تحت عنوان ترایز (TRIZ) شناخته می شود و متداول شدن این نام ‌به این علت است که بنیان گذاز آن دانشمند خلاقیت شناس روسی گتریچ سائولویچ آلتشولر^[۷۳] می‌باشد.دانش ترایز می‌تواند در دامنه ای از یک طیف مفهومی و گسترده ای از تعاریف قرار گیرد که یک انتهای آن نوعی جهان بینی خلاق با رویکردی جامع به علوم و فناوری و انتهای دیگر آن انواعی از ابزار های حل خلاق مسئله و فنون خلاقیت و نوآوری را شامل گردد.آلتشولر، ترایز را تحت عنوان علم فناوری خلاقیت و نوآوری می‌داند.با نتیجه گیری از دیدگاه آلتشولر می توان ترایز را نوعی علم خلاقیت شناسی^[۷۴] دانست.یکی از دانشمندان برجسته ترایز به نام سیمون ساورانسکی^[۷۵] این دانش را چنین تعریف ‌کرده‌است:ترایز،یک دانش انسانگرای مبتنی بر روش شناسی نظام یافته برای حل ابداعانه مسئله است.همچنین برخی از صاحب‌نظران ترایز را این چنین تعریف می‌کنند:ترایز ،عبارت است از نوعی رویکرد الگوریتمی برای حل ابداعانه مسائل فنی و فناورانه (دی، ٢٠٠۶).

تقسیم ­بندی سازمان‌ها بر اساس میزان خلاقیت:

سازمان‌ها بر اساس میزان توجه به توسعه و میزان خلاقیت به ۴ دسته تقسیم می­شوند:

۱- سازمان‌هایی که بر اساس میزان توجه به توسعه و محیط در سطح بالایی هستند و از جهت خلاقیت نیز درجه بالایی دارند، خلاق و نوآورند بدین معنی که هم به خلاقیت پرداخته و هم برای پاسخ به تغییرات و تحولات محیطی نوآوری را پیشه ‌می‌کنند.

۲- سازمان‌هایی که توجه به توسعه و تغییرات دارند اما چون خلاق نیستند برای پاسخ به محیط خود دست به تقلید زده و نوآوری مقلدانه (تقلیدی) را انجام می­ دهند.

۳- سازمان‌هایی که از نظر توجه به توسعه و تغییر و خلاقیت ضعیف هستند، این سازمان‌ها محافظه کار و سنتی باقی می­مانند و خلاق و نوآور نمی­شوند.

ب) تقسیم بزه دیدگان به اولیه و ثانویه و واکنش علیه بزهکار

بزه دیدگان و متأثرین از جرم هم شامل بزه دیدگان اصلی و اولیه که مستقیماً از عمل مجرمانه صدمه دیده اند می‌گردد و هم شامل بزه دیدگان فرعی و ثانویه که از جرم متأثر می‌شوند. عدالت ترمیمی معتقد است که همه این بزه دیدگان می بایستی در محور تصمیم گیری ها قرار بگیرند و به حقوق و نیازها و آسیب های وارد به آنان توجه شده و در فرایند عدالت به افرادی منفعل و حاشیه ای تبدیل نگردند.

ج) اصول عدالت ترمیمی در رابطه با جامعه

حرکت عدالت ترمیمی برای رسیدن به اهداف خود در قبال جامعه نیز دارای اصول و معیارهایی است که به برخی از آن ها اشاره می شود.

۱) عمل مجرمانه تعرض به مناسبات انسانی است :

پیشگامان عدالت ترمیمی امروزه تعاریف جدیدی برای مفاهیم مربوط به جرم، مجازات و غیره ارائه می‌دهند. هوارد زهر در کتاب معروف خود به نام تغییر دیدگاه ها در تعریف جرم می‌گوید، مجرم یعنی تعرض به افراد انسانی و مناسبات انسانی است. از نقطه نظر باورمندان این دیدگاه عمل مجرمانه اولاً و بالذات یک تعرض و بی حرمتی به انسان ها و مناسبات و ارتباطات آن ها‌ است.

جرم در درجه اول و در عالم واقع تعرض به بزه دیده است. اوست که واقعاً کشته و یا مضروب می شود احساساتش جریحه دار شده و حقوقش سلب می شود و به طور واقعی متحمل ضرر می‌گردد ‌بنابرین‏ اگر برای هر جرمی یک منقوض «آنچه نقض می شود» و منقوض علیه را قایل شویم، عدالت ترمیمی برخلاف عدالت کیفری سنتی منقوض را نه قانون جزا که روابط انسانی و منقوض علیه را نه امنیت و نظم عمومی و دولت بلکه شخص بزه دیده می‌داند.^[۳۱]

۲) تأکید بر سیستم عدالتی مشارکتی

عدالت ترمیمی به دنبال یک سیاست مبنایی مشارکتی است که در برخورد با پدیده مجرمانه، اعضای اجتماع در خلال برنامه هایی چون گفتگوی ‌گروه‌های خانوادگی، میانجیگری کیفری بین بزه دیده ، برنامه های آشتی دهی و مصالحه و محافل تعیین مجازات، هیأتهای جبران خسارت و برنامه های ترمیمی، تعلیق مراقبتی سهمی تعیین کننده در تعیین سرنوشت خود داشته باشند. در خلال این برنامه ها علاوه بر مقامات رسمی عدالت کیفری، بزهکار و بزه دیدگان، خانواده ها و وابستگان آن ها شهود و مطلعین، دوستان، همسایگان، افراد کهنسال و با احترام و با نفوذ، سازمان‌ها و نهادها و نمایندگان جامعه مدنی به صحنه تصمیم گیری و مشارکت فراخوانده می‌شوند.

د) اصول عدالت ترمیمی در رابطه با نظام عدالت کیفری

نحوه تعامل هر نظریه با نظریات رقیب و نظام موجود، از عمده مسائلی است که تبیین آن ضرورت دارد، در این میان عدالت ترمیمی نیز می بایست ارتباط با خود یا نظام عدالت کیفری سنتی را مشخص نماید. دو اصل زیر نحوه تعامل عدالت ترمیمی و عدالت سنتی کلاسیک را بررسی می‌کند.^[۳۲]

۱) عدالت ترمیمی به دنبال الغای نهادهای کیفری سابق نیست

بی شک از مهمترین خاستگاه های نظریه عدالت ترمیمی، انتقادات وارده بر نظام عدالت کیفری سنتی است، از مسائل مهم و حیاتی که از بدو پیدایش نظریات ترمیمی مورد بحث و مناقشه موافقان و مخالفان بوده است، مسأله تعیین محدوده های ارتباط و تعامل عدالت کیفری با نهادهای عدالت ترمیمی است. هرچند که برخی از صاحب نظران این عرصه، در پاره ای موارد از الغای سیستم عدالت کیفری سنتی و جایگزینی آن توسط نهادهای عدالت ترمیمی سخن رانده اند. اما با این امر هم با طرح اشکالات متعددی از سوی مخالفین مواجه گشته و هم خود طراحان این نظرات به عدم امکان چنین سیستمی واقف شده و از نظرات قبلی خویش عدول کرده‌اند. موارد زهر در کتاب کوچک عدالت ترمیمی خود عنوان می‌کند که من اغلب تقابلی صریح و شفاف میان ساختار سزادهی از نظام حقوقی ، یا عدالت کیفری و رویکرد بیشتر ترمیمی عدالت ترسیم می کردم. با این وجود اخیراًً ‌به این عقیده رسیده ام که اینگونه مطلب بندی مثبت و منفی ممکن است تا حدودی گمراه کننده باشد. اگرچه نقشه هایی که ویژگی‌های مخالف را برجسته می‌کنند برخی از مهمترین عناصر متفاوت این رویکرد را توضیح می‌دهند. اما همچنین برخی از مهمترین مشابهت ها و زمینه‌های همکاری را نیز پنهان کرده، گمراه کننده است.

هوارد زهر در ادامه به بررسی رابطه میان دو نظام عدالت ترمیمی و عدالت کیفری پرداخته و با نفی تقابل آن ها، ویژگی ها و عناصر مشترک این دو را ذکر نموده و به ایجاد تردید و تشکیک در مسأله الغای نظام کیفری سنتی توسط نهادهای عدالت ترمیمی پرداخته و به نقل «برونک» فیلسوف حقوق عنوان می‌کند که در سطوح نظری و فلسفی، عدالت مبتنی بر سزادهی و عدالت ترمیمی آن گونه که ما اغلب تصور می‌کنیم دو ستون مقابل هم نیستند. بر این اساس عدالت ترمیمی خواستار براندازی اساس نهادهای عدالت کیفری سابق، نظیر مجازات بزهکار نیست. زیرا چنین کاری نه ممکن است و نه مطلوب.^[۳۳]

۲) کارآمد کردن نظام عدالت کیفری سنتی

عدالت کیفر با در پیش گرفتن ایده ها و شعارهایی همچون سرکوبگری، مکافات، اصلاح و درمان و یا دفاع اجتماعی در طی سالیان متمادی نتوانسته در عمل تأثیر قابل توجهی در مقابله با بزهکاری از خود نشان دهد. به همین دلیل گروهی متقاعد شده اند که بایستی ‌در مورد همه این آموزه ها و برنامه ها و ثمربخشی آن ها با دیده تردید بنگریم. غلبه بر این نوع ناامیدیها و شکایت ها ‌در مورد برنامه ها و فعالیت‌های دستگاه عدالت کیفری، یکی از اهداف مهم عدالت ترمیمی تلقی می شود. باورمندان عدالت ترمیمی معتقدند که بزهکار با ابزارها و انگیزه های متعددی دست به حادثه آفرینی می زند و بایستی از ابزارهای جامع تر و گسترده تری برای مقابله با بزهکاری و کاستن اثرات نامطلوب آن و جبران خطاها و اشتباهات استفاده کرد.^[۳۴]

گفتار دوم : اصول عدالت کیفری

در حقوق جزا اصول بسیار مهمی حکومت می‌کند که می توان آن ها را سازنده نظام عدالت کیفری دانست. این اصول عبارتند از ۱) اصل مسئولیت اخلاقی، اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها و محاکم، اصل عطف بماسبق نشدن قوانین کیفری ، اصل تفسیر مضیق قوانین کیفری یا تفسیر به نفع متهم ، اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری ، اصل برائت و قاعده درد ، اصل تناسب بین جرائم و مجازات‌ها و کیفر بر اساس استحقاق که در این میان پاره ای اصول مهمتر از اصول دیگری باشد که به تشریح آن ها می پردازیم.

الف) اصل مسئولیت اخلاقی (بلوغ، عقل و اختیار)

ریحانی و همکاران۱۳۸۸نرم افزارهای هندسه ی پویا با فعال سازی طرحواره های مرتبط و مناسب تر، تشویق فرد به استفاده از راهبردهای حل مسأله، تأثیر مثبت در نحوه ی کنترل فرایند حل و باورهای فرد، توانایی‌های حل مسأله به ویژه ساخت حدس های منطقی و خلاقانه را افزایش و توسعه می‌دهد.دهقان پور۱۳۸۹

به کارگیری دست سازه‌ها در آموزش ریاضی در مقایسه با روش تدریس سنتی بر افزایش یادگیری، بهبود نگرش مثبت دانش آموزان نسبت ‌به این درس، لذت بیشتر بردن از ریاضی، کاستن ترس و اضطراب از این درس، افزایش انگیزه، افزایش مهم و سودمند دانستن ریاضیات، افزایش توانایی حل مسأله و افزایش میزان فراشناخت در دانش آموزان مؤثر است.

اکثریت معلمان (۸۰/۰) دیدگان مناسبی درباره ی استفاده از دست سازه‌های آموزشی دارند.

بین مدرک تحصیلی معلمان و دیدگاهشان درباره استفاده از دست سازه‌های آموزشی رابطه ی معناداری وجود ندارد.

بین سابقه تدریس معلمان در ریاضی دوره راهنمایی و دیدگاهشان درباره دست سازه‌های آموزشی رابطه معناداری وجود ندارد.

به کارگیری دست سازه‌ها در آموزش ریاضی در مقایسه با روش تدریس سنتی بر افزایش یادگیری، بهبود نگرش مثبت دانش آموزان نسبت ‌به این درس، لذت بیشتر بردن از ریاضی، کاستن ترس و اضطراب از این درس، افزایش انگیزه، افزایش مهم و سودمند دانستن ریاضیات، افزایش توانایی حل مسأله و افزایش میزان فراشناخت در دانش آموزان مؤثر است.

اکثریت معلمان (۸۰/۰) دیدگان مناسبی درباره ی استفاده از دست سازه‌های آموزشی دارند.

بین مدرک تحصیلی معلمان و دیدگاهشان درباره استفاده از دست سازه‌های آموزشی رابطه ی معناداری وجود ندارد.

بین سابقه تدریس معلمان در ریاضی دوره راهنمایی و دیدگاهشان درباره دست سازه‌های آموزشی رابطه معناداری وجود ندارد.

تدریس بر مبنای فن هیلی در مقایسه با روش سنتی از تأثیر گذاری بیشتری بر پیشرفت تحصیلی فراگیران برخوردار است.فراگیرانی که مطالب آموزشی را در قالب انیمیشن و صدا در کنار یکدیگر دریافت کرده‌اند ۸۰ درصد بیشتر از فراگیرانی که انیمیشن و متن را دریافت کرده‌اند، دارای میانگین بالاتری بوده اند.هنگامی که دانش قبلی افراد در موضوع مورد آموزش کم باشد، تصویر به شکل ساکن یا متحرک برای یادگیری حقایق توصیفی، بهتر می‌تواند عمل کند نسبت به دروسی که فقط دارای متن باشند. اگر چه در یادگیری حقایق دانش روندی، تفاوتی بین استفاده از متن یا تصویر دیده نمی‌شود؛ اما دانش آموزان دارای سطوح بالا از دانش قبلی از موضوع، بهتر یاد می‌گیرند حقایق توصیفی را در حالت استفاده از تصویر و لیکن تصاویر ساکن در یادگیری دانش روندی برای این دانش آموزان تأثیری ندارد. مطالعات چان لاین حاکی از آن است که دانش آموزان با سطوح مختلف دانش قبلی، به گونه ای متفاوت اعمال نشان دهنده دست یابی خود به یادگیری را نشان می‌دهند. تصاویر متحرک نسبت به تصاویر ساکن، برای تأثیرگذاری بر یادگیری برتری ندارند و حتی می‌توانند برای یادگیری گیج کننده باشند اگر که حرکات آن‌ ها با کیفیت پردازش اطلاعات بصری توسط دانش آموزان، متناقض باشد.

نرم افزار سه بعدی کابری، نرم افزار بسیار مفیدی برای یادگیری و آموزش هندسه تحلیلی فضایی است. ضمن اینکه استفاده از این نرم افزار درک تجسم فضایی افراد را ارتقاء می بخشد.کوسا و کاراکاس۲۰۱۰نرم افزار سه بعدی کابری، نرم افزار بسیار مفیدی برای یادگیری و آموزش هندسه تحلیلی فضایی است. ضمن اینکه استفاده از این نرم افزار درک تجسم فضایی افراد را ارتقاء می بخشد.یازلیک و اردهان۲۰۱۲نرم افزار هندسه ی پویا با نام «کابری» دارای تأثیرگذاری بیشتری بر یادگیری مفاهیم هندسی توسط دانش آموزان گروه آزمایش در مقایسه ی با گروه کنترل داشته است.

فصل سوم

روش شناسی پژوهش

مقدمه فصل سوم:

در این فصل در ابتدا نوع و روش پژوهش به کار رفته برای انجام تحقیق توضیح داده می شود. در ادامه به بیان متغیرهای پژوهش در سه بخش متغیرهای مستقل، وابسته و کنترل می پردازیم، سپس ابزار اندازه گیری متغیرهای مورد مطالعه را در چهار بخش مفاهیم هندسی، هوش منطقی ریاضی، هوش فضایی و خلاقیت تشریح می نماییم و در ادامه به بیان چگونگی تعیین روایی و پایای ابزار مورد نظر می پردازیم. به دنبال آن روش جمع‌ آوری اطلاعات پژوهش و همچنین جامعه و نمونه ی آماری مورد مطالعه و حجم نمونه و همچنین شیوه ی نمونه گیری را بیان می‌کنیم و در انتها پژوهش ضمن بیان شیوه ی اجرای پژوهش به معرفی روش‌های و ابزار تجزیه و تحلیل داده های پژوهش می پردازیم.

نوع و روش تحقیق:

در این پژوهش، با توجه به اهداف و فرضیات پژوهش از روش شبه آزمایشی با ۶ گروه آزمایشی بدون گروه کنترل و اجرای پیش آزمون و پس آزمون استفاده می‌شود.

جدول (۱-۳). طرح شبه آزمایشی مورد استفاده در پژوهش

گروه

پیش آزمون

متغیر مستقل

پس آزمون

آزمایش ۱

T₁

فراکتال با کاغذ

T₂

آزمایش ۲

T₁

کتاب سازی

T₂

آزمایش ۳

T₁

موزاییک کاری با کامپیوتر

T₂

آزمایش ۴

T₁

فراکتال با کامپیوتر

T₂

آزمایش ۵

T₁

اوریگامی

T₂

آزمایش ۶

T₁

موزاییک کاری با کاغذ

T₂

متغیرهای تحقیق:

متغیرهای مستقل پژوهش عبارت‌اند از:

• • آموزش مبتنی بر روش فراکتال با کاغذ

• • آموزش با بهره گرفتن از روش کتاب سازی

• • آموزش مبتنی بر موزاییک کاری با کامپیوتر

• • آموزش مبتنی بر روش فراکتال با کامپیوتر

• • آموزش مبتنی بر روش اوریگامی

• آموزش مبتنی بر موزاییک کاری با کاغذ

متغیرهای وابسته پژوهش:

• • میزان یادگیری فراگیران در مباحث ساده شناختی هندسی (سطوح دانش، درک و فهم و کاربرد)

• • میزان یادگیری فراگیران در مباحث متوسط شناختی هندسی (سطوح تجزیه و تحلیل و ترکیب)

• • میزان یادگیری فراگیران در مباحث مشکل شناختی هندسی (سطح ارزشیابی).

• • میزان یادگیری فراگیران در مباحث هندسی (به شکل کلی)

• • میزان هوش منطقی ریاضی فراگیران

• • میزان هوش فضایی فراگیران

• میزان خلاقیت فراگیران

متغیرهای کنترل پژوهش:

• • پایه تحصیلی (دانش آموزان پایه ششم)

• • موضوع و مواد آموزشی یکسان برای هر سه گروه شامل مباحث هندسی (پایه های سوم تا ششم)

• اجرای پیش آزمون و حذف افراد دارای نمرات بسیار بالا یا پایین از گروه

ابزارهای اندازه ­گیری و شیوه اندازه گیری متغیرها:

ابزار گردآوری داده های این پژوهش در چهر بخش کلی به شرح زیر با توضیحات مربوط به هر یک می‌باشد.

پیش آزمون مفاهیم هندسی:

مفاهیم ساده شناختی: به منظور تعیین میزان توانایی دانش آموزان در حل مسائل مربوط به مفاهیم ساده ی شناختی شامل سطوح (دانش، درک و فهم و کاربرد) از مجموع نمرات در نظر گرفته شده برای ارزیابی یادگیری مفاهیم هندسی، ۹ نمره ی آن به ارزیابی مفاهیم ساده ی شناختی اختصاص یافت.

با وجود این تفاوت ها، شباهت هایی نیز وجود دارد، هر دو مورد موضوع اختلافی اظهارنظر می‌کنند، و هر دو مبتنی بر اراده طرفین است، همچنین طرفین می‌توانند مثل داور، کارشناس را با توافق، عزل کنند(ماده ۲۶۸ ق. ا. د .م ) در بعضی مواقع هم توسط دادگاه مراجعه به داور و کارشناس صورت می‌گیرد. جا دارد ذیل این مبحث به بند ۲ قسمت الف ماده ۵۳ شرایط عمومی پیمان که بیان داشته، کلیه اختلافات خود را طرفین می‌توانند به استثنا اختلافات ناشی از تفسیر بخشنامه ها به کارشناسی یا هیئت کارشناسی منتخب ارجاع دهند. در این خصوص باید گفت اولاً طرفین در رجوع ‌به این شیوه مختارند و ثانیاًً کارشناس یا کارشناسان با توافق طرفین انتخاب می‌گردد و ثالثاً رأی کارشناسان لازم الرعایه نیست و در صورت عدم اجرای رأی کارشناس ، موضوع به داوری ارجاع می شود.

نکته مهمی که در این ماده است و خود می‌تواند به عنوان یکی از تفاوت های این دو نهاد در نظر گرفته شود، تفسیر بخش نامه ها حتی در صورت ارجاع به کارشناسی، در صلاحیت کارشناس نیست و باید توسط داوری موضوع بررسی شود.

تمییز داوری از قاضی تحکیم :

این مفهوم در قانون شوراهای حل اختلاف ۱۳۸۷به کار رفته است اصطلاحی است که ریشه در فقه دارد، قاضی تحکیم، فردی جامع شرایط قضاوت ولی غیرمنصوب از ناحیه ی متولی قضاست که توسط طرفین دعوا برای دادرسی برگزیده می شود.

تفاوت این دو نهاد این است که برخی از فقها مراجعه به قاضی تحکیم را در دوران غیبت جایز نمی دانند. چرا که با عنایت ‌به این که در قاضی به طور مطلق اجتهاد را شرط می دانند لذا وجود قاضی تحکیم را در عصر غیبت منکر شده اند. چرا که در صورت قائل شدن به اجتهاد به معنای منصوب بودن است، و یکی از شرایط قاضی تحکیم ، غیر منصوب بودن است (نجفی، ۱۳۸۴، ۱۲۹)

تفاوت دیگر، در حوزه های قضاوت این دوست، به عقیده برخی از فقها ، قضاوت قاضی تحکیم در برخی از امور مانند نکاح،قذف، لعان، قصاص، جایز نیست و برخی دیگر مثل ، شهید ثانی قضاوت قاضی تحکیم را فقط در حق الناس پذیرفته اند. البته در خصوص داوری هم این مسائل از آن جا که از مصادیق اعمال حاکمیت دولت است، قابل پیگرد توسط داوری نیست.( کریمی،۱۳۹۲،۴۷)

دکتر کریمی عقیده دارند که بین داوری و قضاوت قاضی تحکیم تفاوت وجود ندارد و تفاوت هایی هم که ذکر شد در رابطه با شرایط قاضی تحکیم نمی تواند وجه فارقی بین او و داور باشد و در حقیقت هر دو قاضی منتخب طرفین دعوایند و نقش ارده ی خصوصی افرد و عدم وابستگی مستقیم به نظام حکومتی ماهیت آن دو را آنچنان به هم پیوند داده که به نظر ما باید داوری همان قضاوت قاضی تحکیم در فقه به شمار آید. (کریمی،۱۳۹۲،۴۸) همچنین در قانون تشکیل دادگاه ها ، در ماده ۶ قاضی تحکیم را همان داور دانست بعد از آن در سال ۷۴ بخش نامه ای شد که ‌در مورد رجوع به قاضی تحکیم ، دادگاه ها مکلف در آماده کردن مکان و تابع تشریفات داوری و قضاوت باشند و با بهره گرفتن از منابع فقهی و حقوقی موجود از مزایای داوری استفاده کنند،؛ البته هرچند از نظر هدف و بسیاری از جهات به هم شبیه اند. ولی دارای تفاوت های زیادی اند:

۱-با توجه به موارد قانون آیین دادرسی مدنی داوری یک نوع قرارداد است که ‌در مورد مسائل حقوقی کارساز است امّا ، قاضی تحکیم به عقیده ی برخی هم در دعاوی حقوقی و هم کیفری کارساز است.

۲-‌در مورد داور ، منعی جهت این که داور شخصیت حقوقی باشد وجود ندارد امّا ‌در مورد قاضی تحکیم باید گفت، فقط باید شخص حقیقی باشد.

۳-در داوری اصل بر صلاحیت ، همه ی افراد در به عهده گرفتن آن است و ضرورتی ندارد دارای شرط های قاضی تحکیم باشد، مگر شرط بلوغ و عقل که از جمله شروط اصلی است لذا زن می‌توانند عهده دار منصب داوری باشد.(رفیعی،۱۳۹۲، ۲۷)

با این وجود باید گفت، بین داوری و نهاد قضاوت قاضی تحکیم در فقه تطابق کامل وجود ندارد امّا می توان آن را نزدیک ترین نهاد به داوری در حقوق دانست.

با توجه به رویکرد فقها در بحث قاضی تحکیم می توان گفت که این نهاد هم از حیث تحقق و هم از جهت آثار رأی با داوری متفاوت است هر چند که از بسیاری از قواعد آن می توان به سود داوری استفاده نمود. قواعدی مانند عدم تسری رأی داور به دیگران، الزام آور بودن قرارداد یا شرط داوری و نافذ بودن حکم داور تا زمانی که ابطال نشده است.(خدابخشی،۱۳۹۲،۳۵)

تمییز داوری از وکالت :

وکالت و داوری تفاوت های اساسی دارند از نظر تحقق، جوهره وکالت با نمایندگی عجین شده است و قواعد آن را با این نظریه تحلیل می‌کنند امّا جوهره ی داوری نمایندگی نیست و تسلط است و قواعد آن را با این نظریه تحلیل می‌کنند و ریشه در قانون و حاکمیت نیز دارد در وکالت، امری را می توان اعطا نمود که اصیل از عهده ی آن برآید در حالی که می‌دانیم، قضاوت از شئون خاص است و خود اصیل نمی تواند در این خصوص دخالت نماید، این در حالی است که قضاوت از طریق داوری به شخص حقوقی واگذار می شود.

از لحاظ آثار هم تفاوت دارند، اولاًداور رأی صادر می کند و به دستور دادگاه ، لازم الاجرا می‌باشد اما وکیل در حدود نمایندگی عمل حقوقی انجام می‌دهد و نتیجه اقدام او تنها متوجه موکل می شود بدون این که لازم الاجرا باشد.

ثانیاًً، اقدام داور برای حل و فصل اختلاف است ولی غایت اقدام وکیل، منصرف از این مقصود است.(خدابخشی،۱۳۹۲، ۳۶)

تمایز داوری و وکالت در رویه قضایی هم به چشم می‌خورد ممکن است در قرارداد آمده باشد که هیأتی (به نمایندگی از طرفین) اقدام به حل اختلاف می کند در این صورت نباید این هیئت را وکلای طرفین دانست بلکه منظور از نمایندگی ، تعیین شخص یا اشخاصی به عنوان داور است.

در دادنامه ی شماره ۸۸۰۹۹۷۱۲۹۱۱۹۹۳۴۲- ۲۵/۴/۸۸ موضوع پرونده شعبه اول دادگاه عمومی بابلسر این عبارت به عنوان داوری تفسیر و در دادگاه تجدید نظر مازندران تأیید شده است.

۱-۱- ۵ – بندپنجم : موافقت نامه داوری

در قانون آیین دادرسی مدنی تعریفی مشاهده نمی شود امّا در بند ج از ماده۱ قانون داوری تجاری بین الملل آمده است، توافقی است بین طرفین که به موجب آن تمام یا بعضی از اختلافاتی که ‌در مورد یک یا چند رابطه حقوقی معین اعم از قراردادی یا غیر قراردادی به وجود آمده یا ممکن است پیش آید، به داوری ارجاع می شود. موافقت نامه داوری ممکن است به صورت شرط داوری و یا به صورت قرارداد جداگانه باشد.

در ماده ۲ کنوانسیون ۱۹۵۸ نیویورک آمده، موافقت نامه داوری اعم است از شرط داوری که در ضمن قرارداد درج شده یا توافق نامه ی جداگانه ای که به امضای طرفین رسیده یا ضمن مبادله نامه یا تلگرام حاصل شده است.

این که چه اختلافی را به داوری می توان ارجاع داد، این در حیطه ی اختیار طرفین است اختلاف ناشی از روابط حقوقی یا ناشی از اعمال حقوقی است یا وقایع حقوقی.

توافق داوری از لحاظ شکل تصریحی به کتبی بودن آن نشده است.امّا در عمل تحقق داوری منوط به کتبی بودن است.

ماده ۴۸۱ ق. ا. د .م از بین رفتن داوری را با تراضی کتبی می‌داند پس اصل این است که اگر از بین رفتن یک موافقت به صورت کتبی باید باشد پس تشکیل آن هم باید کتبی باشد.