۱ – ۵ – فرضیات تحقیق

فرضیه اصلی : بین ارزیابی عملکرد و بهبود نیروی انسانی رابطه معناداری وجود دارد

فرضیات فرعی :

۱ – بین ارزیابی عملکرد و قابلیت‌های فردی رابطه معناداری وجود دارد

۲ – بین ارزیابی عملکرد و خلاقیت رابطه معناداری وجود دارد

۳ – بین ارزیابی عملکرد و آموزش رابطه معناداری وجود دارد

۴ – بین ارزیابی عملکرد و انگیزش رابطه معناداری وجود دارد

۵ – بین ارزیابی عملکرد و رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد

۱ – ۶ – تعریف مفاهیم و اصطلاحات و متغیرهای پژوهش

ابعاد ارزشیابی عملکرد

یک نظام ارزیابی عملکرد خوب باید پنج ویژگی داشته باشد که شامل سادگی و قابل درک بودن به ویژه از دید کارکنان سازمان، منصفانه بودن، عینیت ‌به این معنی که حتی الامکان از قضاوت‌های ذهنی و ارزیابی‌های سلیقه‌ای جلوگیری کند، باز و گشوده بودن به نحوی که کارکنان از معیارها و شاخص‌های ارزیابی مطلع و آگاه باشند و مفید بودن ‌به این معنی که در طول زمان و پس از یک یا چند بار اجرا به بهبود رفتار و عملکرد کارکنان بیانجامد(ابوالعلایی،۱۳۸۹ ).

۱ ۰ منصفانه بودن: چنان‌ چه در امر قضاوت و ارزیابی کارکنان، اصول و روش‌های منطقی رعایت نگردد، بیم آن می رود که اثر احساسات زودگذر و همچنین اغراض شخصی نتایج ارزیابی را مخدوش سازد. انجام عملیات ارزیابی می باید خارج از حب و بغض و تبعیض انجام شود. بدیهی است چنان چه این امر در ارزشیابی کارکنان ملحوظ نگردد نتیجه جز ایجاد و حس محرومیت و ناکامی در کارکنان و تقلیل بازده کار و کاهش کارایی چیز دیگری را به دنبال نخواهد داشت .

۲ – عینیت: عینیت ‌به این معنی که حتی‌الامکان از قضاوت‌های ذهنی و ارزیابی‌های سلیقه‌ای جلوگیری کند و یا عبارت است از ارزشیابی‌هایی که توسط دیگران هم قابل تصدیق و تأیید باشد و از اعتبار بالایی برخوردار است و در مقابل آن ارزشیابی ذهنی عبارت است از ارزشیابی‌هایی که توسط دیگران قابل تصدیق و تأیید نمی‌باشند و از اعتبار کمتری برخوردارند.

۳ – مفید بودن: مفید بودن ‌به این معنی که در طول زمان وپس از یک یا چند بار اجرا به بهبود رفتار و عملکرد کارکنان بیانجامد (ابوالعلایی، ۱۳۸۹ ).

ابعاد بهبود نیروی انسانی (بهبود عملکرد)

۱- قابلیت‌های فردی: فیلپوت و همکاران(۲۰۰۲) قابلیت را به عنوان ترکیبی از مهارت‌ها، دانش و
نگرش‌های مورد نیاز برای انجام یک نقش بگونه‌ای اثربخش تعریف می‌کند. در این تعریف مؤلفه‌ نگرش‌ها به جای توانایی‌ها آمده است. در تعریفی دیگر، مؤلفه‌ انگیزه به جای این دو به تعریف افزوده شده است. تعریف هانستین(۲۰۰۰) به صورت زیر است: قابلیت عموماً به عنوان مجموعه رفتارها یا فعالیت‌های مرتبط، انواع دانش، مهارت‌ها و انگیزه هایی است که پیش نیازهای رفتاری، فنی و انگیزشی برای عملکرد موفقیت‌آمیز در یک نقش یا شغل مشخص به شمار می‌روند(انصاری ، ۱۳۸۸).

۲ – رضایت شغلی: بنا بر تعریف بالرز و همکارانش (۱۹۹۰)، رضایت شغلی عبارت است از احساسات فرد که نسبت به شغل یا تجارب شغلی اش در خصوص تجارب قبلی، انتظارات کنونی یا فرصت‌های شغلی دیگر دارد. چندان(۱۹۹۷)، نیز رضایت شغلی را میزان احساسات و نگرش‌های مثبت افراد نسبت به شغل خود می‌داند(اسدی و همکاران،۱۳۸۰).

۳ – خلاقیت: بنا به نقل الوانی (۱۳۸۵)، خلاقیت، پیدایی و تولید یک اندیشه و فکر نو است در حالی که نوآوری عملی ساختن آن اندیشه و تفکر است به عبارت دیگر خلاقیت به قدرت ایجاد اندیشه‌های نو اشاره دارد و نوآوری به معنای کاربردی ساختن آن افکار نو ‌و تازه است(الوانی، ۱۳۸۵).

۴ – آموزش: آموزش رسیدن به اهداف سازمان به توانایی کارکنان در انجام وظایف محوله و انطباق با محیط متغیر بستگی دارد. اجرای آموزش و بهبود نیروی انسانی سبب می‌شود تا افراد بتوانند متناسب با تغییرات سازمانی و محیطی، به طور مؤثر فعالیت‌هایشان را ادامه داده و بر کارایی خود بیفزایند. ‌بنابرین‏ آموزش و بهبود، کوششی مداوم و برنامه‌ریزی شده از جانب مدیریت سازمان جهت بهبود سطوح شایستگی کارکنان و عملکرد سازمانی است(میرسپاسی،۱۳۷۵).

۵ – انگیزش : انگیزش: عاملی است درونی که رفتار فرد را در جهت معینی هدایت می‌کند و راهنمای او برای گزینش کوششی از میان کوشش‌های ارادی وی می‌شود(نائلی،۱۳۷۳).

تعریف دیگر انگیزه ‌به این شکل می‌باشد که «میل به کوشش فراوان در جهت تامین هدف‌های سازمان به گونه‌ای که این تلاش در جهت ارضای برخی از نیازهای فردی سوق داده شود(استیفن پی رابینز۱۳۷۳).

۱ – ۷ – تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش

تعریف عملیاتی یعنی بر قرار ساختن ارتباط بین مفهوم و مصداق آن در واقعیت و دنیای عینی است. به عبارت دیگر در تعریف عملی، مفاهیم عام و کلی و انتزاعی و صفات نظری به مصادیق خاص تبدیل می‌شوند. تعریف عملی محقق را از مفهوم به مصداق می‌رساند و دستورالعمل اندازه‌گیری صفات اصلی مورد نظر در مفهوم را برای محقق روشن می‌سازد. پس تعریف عملیاتی یک نوع تعریف کاربردی و بومی شده با توجه به جامعه تحقیق است که در آن فرایندهای حرکت از ذهن به عین فراهم شده و مفاهیم دارای قابلیت اندازه‌گیری و سنجش می‌شوند(صفری شالی ،۱۳۸۶).

در پژوهش حاضر برای عملیاتی کردن متغیرهای قابل اندازه‌گیری با توجه به فرضیه‌های تحقیق بدین صورت تعریف می‌شوند:

۱ – ارزیابی عملکرد به عنوان متغیر مستقل در سه بعد منصفانه بودن، عینیت و مفید بودن سنجیده می‌شود که بعد منصفانه بودن با ۴ گویه و بعد عینیت با ۳ گویه و بعد مفید بودن با ۴گویه که در پرسشنامه تنظیم گردیده است .

۲ – بهبود نیروی انسانی در پنج بعد انگیزش، قابلیت‌های فردی، آموزش، خلاقیت و رضایت شغلی قابل سنجش است که بعد انگیزش با ۴ گویه، بعد قابلیت‌های فردی با ۵ گویه، بعد آموزش با ۵ گویه، بعد خلاقیت با ۵ گویه و بعد رضایت شغلی با ۵ گویه سنجیده می‌شوند که برای سنجش هر یک از
گویه‌ها از طیف لیکرت استفاده شده است که در آن به گزینه “خیلی کم” امتیاز ۱ و گزینه ” کم “
امتیاز ۲ ، گزینه ” متوسط ” ۳ ، گزینه “زیاد ” ۴ و گزینه “خیلی زیاد” امتیاز ۵ داده شده است. لازم به ذکر است که بهبود نیروی انسانی به عنوان متغیر وابسته می‌باشد. در مجموع ارزیابی عملکرد (متغیر مستقل) با ۱۱ گویه و بهبود نیروی انسانی (متغیر وابسته ) با ۲۴ گویه سنجیده می‌شوند.

۱ – ۸ – مدل مفهومی تحقیق

قابلیت‌های فردی

ارزیابی عملکرد

بهبود نیروی انسانی

انگیزش

خلاقیت

آموزش

رضایت

منبع : یافته های محقق

۱ – ۹ – خلاصه فصل

تعریف (^۱WHO) سازمان بهداشت جهانی کامل ترین تعریف موجود از کیفیت زندگی است که اکثرا پژوهشگران به آن استناد می‌کنند. تعریف سازمان بهداشت جهانی از کیفیت زندگی چنین است: ” ادراک فرد از موقعیت شان در زندگی در متن فرهنگ و نظام های ارزشی که در آن زندگی می‌کنند و در ارتباط با اهداف، انتظارات و نیازهایشان می‌باشد” (میرخانی، ۷۸).

کیفیت زندگی به مقدار زیاد از ارزش ها متاثر است و در واقع طبق ارزش های فردی و اجتماعی و ملی امری است ذهنی و درونی و متصور و در نتیجه به تصورات و ادراک فرد از واقعیت های زندگی بستگی دارد (نظری زاده، ۸۸).

هر فرد خصوصیات خاص خودش را دارد و ادراکش ‌در مورد خوب یا ضعیف بودن کیفیت زندگی مختص خودش است. بدین ترتیب یک عامل ویژه مانند بازگشت به کار می واند به معنای ارتقای کیفیت زندگی برای یک فرد خاص محسوب شود، در حالی که همین عامل برای فرد دیگر می‌تواند به معنای بدتر شدن وضعیت و کیفیت زندگی باشد.

از نظر فارکو^۲ (۱۹۹۵) تعاریف موجود در ارتباط با کیفیت زندگی به سه دسته تقسیم شده اند:

1. 1. تعاریف عمومی: این تعاریف از رضایت از زندگی و احساس شخصی رفاه و خوشحالی تأکید دارند. تعاریف عمومی هم به شرایط خارجی و هم به تجارب ذهنی فرد از کیفیت زندگی اهمیت می‌دهند.

1. 1. تعاریفی که تاکیدش بر یک یا دو جزء تشکیل دهنده آن است.

1. تعاریفی که کیفیت زندگی را به اجزاء یا یک سری از حیطه های تشکیل دهنده اش تجزیه می‌کنند.

۱٫ World Health Organization

۲٫ Farquhar

این تعاریف نسبت به تعاریف عمومی برای تحقیقات تجربی مناسب ترند، زیرا یک گام به کاربردی کردن مفاهیم نزدیک تر می‌باشند (دهدادی، ۱۳۸۰)

نمونه ای از این تعاریف ” که مرکز تحقیقات کیفیت زندگی دانشگاه تورنتو” درباره کیفیت زندگی ارائه ‌کرده‌است به شرح زیر است:

کیفیت زندگی هر شخصی میزان لذت بردن او از امکانات مهم زندگی اش است. این امکانات از فرصت ها و محدودیت هایی که هر شخصی در زندگی دارد، ناشی می شود و به تعامل فاکتورهای شخصی و محیطی بر می‌گردد.

در این رابطه سه حوزه اصلی تعریف شده اند ، که هر کدام شامل زیر گروه هایی می‌باشند :

الف-حوزه بودن ^۱

ب-حوزه وابستگی و تعلقات ^۲

ج-حوزه شدن ^۳

۱٫ Being

۲٫ Belonging

۳٫ Becoming

الف-حوزه بودن

در این حوزه به سه جنبه توجه می شود :

۱-بودن جسمی^۱: شامل وضعیت تغذیه و توانایی جسمی زندگی کردن

۲-بودن روانی ^۲ : در این حوزه به خلق غالب شخص و نیز فارغ بودن وی از نگرانی و استرس توجه می شود.

۳-بودن معنوی ^۳: این حوزه به تصور شخص از درست یا غلط بودن ، بد و خوب و امید واری به آینده توجه می شود.

ب-حوزه وابستگی و تعلقات

این حوزه به سه جنبه توجه شده است :

۱-تعلق فیزیکی: که شامل وابستگی به محل زندگی ، خانه ، آپارتمان و همسایه ها می‌باشد.

۲-تعلق اجتماعی: که شامل روابط با خانواده و داشتن همسر و تعلق به شخص خاصی می‌باشد.

۳-وابستگی: در ارتباطات که شامل توانایی استفاده از سرویس های پزشکی، اجتماعی و غیره و همچنین داشتن در آمد کافی می‌باشد.

^{۱٫ Physical Being}

۲٫ Psychological Being

۳٫ Spritual Being

ج-حوزه شدن

در این حوزه به جنبه‌های زیر توجه می شود :

۱-شدن عملی : که شامل فعالیت های اطراف منزل و نیز داشتن شغل یا رفتن به مدرسه می شود.

۲-گذراندن اوقات فراغت شامل فعالیت های بیرون منزل مثل پیاده روی و فعالیت های داخل منزل مثل دیدن تلویزیون .

۳-رشد و پیشرفت کردن که شامل ارتقاء سلامت فیزیکی، روانی و غیره می‌باشد.

تقسیم بندی دیگری ابعاد کیفیت زندگی را به چهار بعد، عملکرد جسمی، روانی،اجتماعی و معنوی تقسیم ‌کرده‌است.

طبق تقسیم بندی اجرای عملکرد جسمی شامل وجود یا عدم وجود اختلال در اشتها، اختلالات بلع و تهوع،یبوست واسهال، تنگی نفس و بخوابی، ناتوانی، بی حسی ودرد، توانایی حرکت جهت مراقبت از خود و توانایی انجام کارهای عادی و روزمره می‌باشد.

اجرای عملکرد روانی مشتمل بر وجود یا عدم وجود اضطراب، افسردگی، سازش با بیماری و در آن و رضایت از مراقبت ارائه شده به بیمار می‌باشد.

اجرای عملکرد اجتماعی در بر گیرنده نحوه ایفای نقش ها، ارتباطات و تعاملات خانوادگی، ارتباط با دوستان و توانایی کار در خارج از منزل و فعالیت های جنسی می‌باشد.

اجرای عملکرد معنوی شامل پرداختن به کارهای مذهبی از قبیل رفتن به اماکن مذهبی و مقدس، دعا کردن و راز و نیاز با خدا می‌باشد(رحیمی،۱۳۸۵).

۳-۱-۲) ویژگی های کیفیت زندگی

برای کیفیت زندگی سه ویژگی در نظر گرفته شده است.

علی رغم عدم وجود توافق کلی درباره ی تعریف کیفیت زندگی بین پژوهشگران، آنان ‌در مورد ویژگی‌های کیفیت زندگی یعنی چندبعدی بودن، ذهنی بودن و پویا بودن کیفیت زندگی توافق دارند.

ویژگی اول چند بعدی بودن کیفیت زندگی است که در بسیاری از تحقیقات بالینی به اثبات رسیده است.اگر چه بعضی از مطالعات معیارهای عینی کیفیت را نشان می‌دهند، مطالعات دیگری هستند که به معیارهای ذهنی آن توجه دارند.

ویژگی دوم کیفیت زندگی ذهنی بودن آن است، ارزیابی فرد فرد از سلامت و خوب بودنش عامل کلیدی در مطالعه کیفیت زندگی می‌باشد. قضاوت ‌در مورد بیماری، درمان و سلامتی خود، بیشتری نسبت به ارزیابی عینی از سلامت دارد.

از ویژگی های دیگر کیفیت زندگی پویا بودن است. پویایی کیفیت زندگی ‌به این معنا است که با گذشت زمان تغییر می‌کند و به تغییرات فرد ومحیط بستگی دارد. این مشخصه در طول زمان قابل مشاهده است( شیپر^۱، ۲۰۰۰).

۱٫Schipper

۴-۱-۲) کیفیت زندگی مربوط به سلامت^۱:

سلامتی و شادابی افراد یک جامعه بزرگترین پشتوانه یک کشور برای پیشرفت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است و هر گونه سرمایه گذاری مادی یا آموزشی در این زمینه را باید سرمایه گذاری بنیادی تلقی نمود.

آنچه که به عنوان کیفیت زندگی در پزشکی به کار می رود، کیفیت زندگی مربوط به سلامت بوده و شامل ارزیابی ذهنی فرد از وضعیت سلامتی کنونی، مراقبت های بهداشتی و فعالیت های ارتقاء دهنده سلامت در جهت دنبال کردن اهداف ارزشمند زندگی می‌باشد( سینتیا^۲ ،کینگس^۳،هیندس^۴، ۱۹۹۸).

برخی از نظریات حاکی از این است که کیفیت زندگی احساس رضایت مندی از زندگی است و این زندگی ممکن است با سلامت همراه باشد یا نباشد (روستن^۵،۱۹۹۵).

کیفیت زندگی مرتبط با سلامت به ابعاد جسمی، روان شناختی و اجتماعی سلامت تأکید دارد و به نظر می‌رسد حیطه مجزا و روشنی است که تحت تاثیر عقاید، احساسات و انتضارات فرد قرار می‌گیرد، کیفیت زندگی مربوط به سلامت در بر گیرنده سلامت و توانایی عملکرد فردی می‌باشد و نشان دهنده تاثیرات بیماری و درمان در زندگی و ادراک فرد از آن است و اشاره به ادراک یک شخص یا گروه از سلامت جسمی و روانی خویش در هر زمان دارد( فلچر^۶، ۱۹۹۲).

۱٫ Health Related Quality Of Life.

۲٫ Cinthia

۳٫ King

۴٫ Hinds

۵٫ Rustoen

۶٫Fletcher

و در ماده ی ۱۱۷۸ نیز اینگونه بر مطلب تأکید شده است:ابوین مکلف هستند که در حد و توانایی خود به تربیت اطفال خویش بر حسب مقتضی اقدام کنند و نباید آن ها را مهمل بگذارند. مواد یاد شده حاکی از این است که به صورت علم و مطلق قانون‌گذار حضانت را نسبت به ابوین هم حق می‌داند و هم تکلیف

و این بدین معنا است که قانون‌گذار در این باره از نظریه ی دوم فقها پیروی ‌کرده‌است.

در مجموع با توجه به ظاهر مواد ۱۱۶۸،۱۱۷۲ و ۱۱۷۸ قانون مدنی در مرحله نخست قانونگذاری و ماده ۱۶۹ اصلاحی مورخه ۸/۹/۹۲ و تصریح استفتاء مذکور می توان ‌به این نتیجه رسید که در رویه قضایی نظام جمهوری اسلامی ایران،نظریه مشهور فقها حاکم است. در واقع مراجع صلاحیت دار در قانونگذاری عمومیت مواد یاد شده را به نوعی تخصیص زده اند؛به طوری که می توان ادعا کرد در نظام قضایی جمهوری اسلامی نظر قانون‌گذار مطابق نظر مشهور فقها بوده و حضانت را تنها نسبت به پدر علاوه بر حق،تکلیف هم می دانند. اما در خصوص مادر،ان را تنها حق می‌داند.در جایی که مادر از قبول حضانت امتناع نماید،نمی توان او را مجبور به پذیرش حضانت نمود. البته در جایی که طفل فاقد پدر یا جد پدری است ویا دارای پدر یا جد پدری است اما آن ها صلاحیت نگهداری طفل را ندارند،ممکن است از باب ضرورت،مادر را مجبور به قبول حضانت نمایند.

راه حل پذیرفته شده در قانون مدنی از ان جهت که با مصلحت طفل که همیشه مورد نظر قانون‌گذار اسلام و ایران بوده سازگارتر است بهتر و مستحکم تر تداعی می کند. شک نیست که طفل به مراقبتها و عواطف والدین و بویژه مادر نیازمند است و همین دلیل کافی است که حضانت را به کسی که امادگی برای ان دارد تحمیل کنند.

۳-۲ آیا موانع حضانت مانع اجرای حق است یا باعث سقوط حضانت خواهد شد؟

در قانون مدنی و همچنین منابع فقهی برخی عوامل که باعث رفع اولویت مادر می‌شوند مطرح گردیده اند از جمله جنون،ازدواج مادر(ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی)،انحطاط اخلاقی،خشونت خارج از حد متعارف،ناتوانی در نگهداری کودک و ابتلا به بیماری‌های مسری .(کاتوزیان،۱۳۷۱،ش۴۰۹٫صفایی و امامی،۱۳۷۸،ش۱۰۷)

اکنون این سوال مطرح می شود که با رفع عوامل یادشده،آیا حضانت باز می‌گردد یا با سقوط این حق دلیلی بر بازگشت ان وجود ندارد؟

از دیدگاه فقها در این مورد اجماعی وجود ندارد. برخی به دلیل اهمیت حضانت و احتمال وجود تالی فاسدهای نگران کننده،حضانت را بازگشت ناپذیر تلقی می‌کنند،اما برخی دیگر ان را قابل بازگشت می دانند.

شیخ طوسی در خلاف(ج۳،ص۸۴)ومبسوط(ج۶،ص۴۱)،علامه در قواعد(الینابیع الفقهیه ،ج۱۹،ص۶۶۰)،شهید ثانی(اللمعه الدمشقیه ج۵،ص۴۶۳)،صاحب حدائق(حدائق الناظره ،ج۲۵،ص۹۲)و از فقهای معاصر امام خمینی(تحریرالوسیله،ج۲،ص۳۱۳) در خصوص طلاق براین باورند که حق حضانت پس از طلاق مادر به او برمی گردد.اما ابن ادریس(السرائر،ج۱۹،ص۴۵۷)صاحب ریاض(ریاض المسائل،ج۱،ص۱۹۲)و از فقهای معاصر ایه الله خویی(منهاج الصالحین،ج۲،ص۲۸۶)قائل به برنگشتن این حق شده اند.

دلیل برگشت پذیری حق حضانت همان‌ طور که گروه اول بران تأکید دارند وجود مقتضی و رفع مانع است،یعنی اقتضای حق حضانت در مادر هست،مانع هم که ازدواج بود برطرف شده ،پس حق او برمی گردد و شایستگی حضانت کودک را دارد(شهید ثانی ،ج۵،ص۴۶۳) و آن ها که گفته اند حق حضانت پس از طلاق بر نمی گردد به اصل استصحاب استناد کرده و بازگشت حق حضانت را به مادر ،محتاج دلیل دانسته اند(همان).

اگر اصل اولیه را ثبوت این حق برای پدر و مادر بدانیم و مخصوصا ان را حقی طبیعی برای انان قلمداد کنیم،انگاه عوامل یادشده به عنوان «موانع حضانت»مطرح خواهند شد.یعنی عواملی که مانع جهت جریان طبیعی امور می‌شوند.‌بنابرین‏ به طور طبیعی در صورت کنار رفتن آن ها دوباره سیر طبیعی امور ادامه می‌یابد(نجفی،۱۳۶۷ه-ص۲۵۹؛ بحرانی ،بی تا،ج۲۵،ص۹۲).در غیر این صورت،اصل استصحاب دلیلی بر صحت نخستین خواهد بود. واقعیت منطبق بر نظریه دوم است ،لذا باید در رفع مانع ،روند اصولی حضانت ادامه یابد(جبعی عاملی،۱۹۹۴،ج۵،ص۴۶۳)؛ همین مطلب در قوانین اغلب کشورهای اسلامی نیز پذیرفته و بدان تصریح شده است.

نکته دیگری که بسیار حائز اهمیت است و در قانون مسکوت مانده است ،ضرورت تذکر این نکته است که ازدواج مادر فقط اولویت حضانت مادر را در مقابل پدر طفل سلب می‌کند و نه اصل حضانت را همان‌ طور که ‌در مورد سایر موانع نیز این امر صدق می‌کند.

به عبارت دیگر انچه در فقه بیان گردیده این است که مادر،در صورت طلاق و سپس ازدواج با دیگری،به دلیل تعهداتی که در مقابل شوهر جدید دارد،نمی تواند به درستی و همانند پدر از عهده نگهداری و تربیت طفل برآید؛ لذا در این صورت پدر بر مادر اولویت می‌یابد. پس این توضیح ضرورت دارد که ازدواج مادر نمی تواند مستمسکی برای دادن حضانت به فردی غیر از پدر شود و ر صورت فقدان پدر،مادر نسبت به هر شخص دیگری اولویت خواهد داشت،هر چند که مادر ازدواج کرده باشد(حسینی روحانی،۱۴۱۴ ه،ج۲،ص۳۱۵؛ جیلانی قمی،۱۳۷۱،ج۴،ص۵۷۵)

نظر حقوق ‌دانان نیز این است که مصلحت کودک،مهمترین هدف قانون‌گذار است. پس هر جا که حادثه ای این مصلحت را به خطر اندازد،حق پدر یا مادر، مانع رفع ضرر از طفل نیست،ولی دلیلی نیز وجود ندارد که پس از زوال مانع و رفع خطر پدر و مادر وضع طبیعی خود را که مصلحت طفل نیز در ان است، باز نیابند. (کاتوزیان،ناصر۱۳۷۲،۱۶۹-۱۷۰/۲)

با این تفاسیر می توان گفت موارد مذکور ،مسقط حق حضانت نیستند،بلکه مانع اند.

یکی دیگر از نواقص قانون موضوع کفر است که در خصوص این موضوع سکوت ‌کرده‌است اما با توجه به دلایل زیر می توان ان را مانع حضانت دانست:

الف:مطابق ماده ۱۱۹۲ قانون مدنی(ولی مسلم نمیتواند برای امور مولی علیه خود وصی غیر مسلم تعیین کند)

ب:یکی از وظایف حضانت کننده تربیت طفل هست وتربیت طفل مسلمان باید دینی باشد و امکان تحقق ان به دست کافر ممکن نیست ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی می‌گوید:

(هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت او است صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا مدعی العموم هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند اتخاذ کند)

با توجه به ذکر عام عدم مواظبت بدون قید وشرط میتوان گفت این عدم مواظبت شامل عدم مواظبت روانی که در غیر مسلمانان رایج تر است می‌باشد مثلا در خصوص شرب خمر.

ج:مطابق متون فقهی من جمله ایه شریفه(و لن یجعل الله للکافرین علی المومنین سبیلا) نیز کفر از موانع حضانت می‌باشد.

۳-۳ متغیرهای مؤثر در تعیین سن حضانت

مجموعه از شیو های مقایله ای را در بر می‌گیرد اگر چه برای تغییر منبع فشار ها و بهبود احساسات ناشی از موقعیت فشار زا به کار گرفته می‌شوند ولی متأسفانه این شیوه وضع را بدتر می‌کند و لذا نمیتوان از این عوامل به مهارت مقابله ای تغییر نمود و عبارتند از:

۱-پرداختن به احساسات دردناک از طریق تفکر آرزو مندانه

۲-استفاده از دارو برای فرار از رنج مثل الکل ،نیکوتین،تریاک ،مواد مخدر اور،و مسکن های آرامش بخش و ضد افسردگی بدون تجویز پزشک استفاده شود.

۳-تفکر منفی که در این حالت فرد به طور غیر واقع گرایانه ای به موارد منفی مشکل تأکید کرده و مشکلات داشته از آنچه هست و به صورت غیر قابل حل ارزیابی می‌کند.(پی ستین،می یر ۱۹۸۹،به نقل از؛دافعی،۱۳۷۶).

۴-رفتارلهای تکانشی مثل اینکه فرد بدون فکر،اندیشه و ارزیابی درست از آنچه رخ داد فورأ دست به اقدام و عمل می زند.

۵-مقابله به صورت انکار به گونه اید ذبرخورد می‌کند که انگار مسله ای روی نداده است و مانع مقابله بعدی می‌باشد.(ماتیوز و همکاران۱۹۸۳،نقل از؛دافعی،۱۳۷۶).

انواع مقابله و کارکردهای آن

تلاش زیادی به منظور طبقه بندی انواع پاسخ های مقابله ای تاکنون صورت گرفته است.بسیاری از پ‍ژوهشگران همچون فلوکمن و لازاروس (۱۹۸۴؛ به نقل از ؛دافعی؛۱۳۷۶).دو نوع کلی مقابله ای متمرکز بر مشکل و مقابله متمرکز بر هیجان را از هم متمایز نموده اند

منابع یا عوامل بیرونی

منابع مادی و محسوس مثل پول و وقت

حمایت اجتماعی

استروسرهای زندگی و ‌کشاکش‌های روزانه

پیامدهای مقابله از سرگیری فعالیت‌های معمول،ناراحتی های روانشناختی

وظایف مقابله:

کاهش شرایط زیان آور محیطی یا سازگاری با رویدادها،حفظ تصویر مثبتی از خود و ادامه ارتباط مطلوب با دیگران

پاسخ ها و راهبردهای مقابله:حل مشکل و تنظیم هیجانی،مثلاَ جستجوی اطلاعات،عمل مستقیم،مهار فعالیت،پاسخ های درون روانی و رفتن به سوی دیگران

ارزیابی و تفسیر استرسور:ارزیابی اولیه :وجود آسیب یا فقدان تهدیدهای بعدی ،ارزیابی ثانویه :برآورد منابع مقابله اختیارات

رویداهای پرفشار مراحل آن و دوره بعدی انتظار

سبک های معمول مقابله

دیگر عوامل شخصیتی بر راهبردهای مقابله

شکل ۲-۱- فرایند مقابله

(کوهن لازاروس۱۹۷۹،لازاروس و فلوکمن،۱۹۸۴،تیلور،۱۹۸۳،به نقل از تیلور و شلی ای،۱۹۹۹،ص۲۰۶)

۱-مقابله متمرکز بر مشکل: شامل اقداماتی است که فرد ردر رابطه با موقعیت فشار زا به منظور تغییر و یا حذف آن انجام می‌دهد و بر عامل فشار زا متمرکز است.

۲-مقابله متمرکز بر هیجانی: شامل اقداماتی است که در جهت تنظیم وکنترل پیامدهای هیجانی عامل فشار زا است تا تعادل عاطفی و هیجانی را حفظ نمایند.

بعدها لازاروس و فلوکمن(۱۹۸۶؛به نقل از موس و اسکافر،۱۹۹۳)دو دیدگاه کلی برای طبقه بندی فرآیندهای مقابله ارئه دادند که دیدگاه اول بر مکان مقابله(فعالیت و جهت گیری شخصی در پاسخ به استرس )تأکید می کرد.یعنی یک فرد می‌تواند به مشکل نزدیک شده،در جهت حل آن بکوشد یا سعی کند از مشکل اجتناب کرده و بر کنترل هیجانات مرتبط با استرس متمرکز گردد.دیدگاه دوم بر روش مقابله(آیا یک پاسخ مستلزم کوشش های رفتاری یا شناختی است)تأکید می ورزد.ما در اینجا این دو دیدگاه را ترکیب کرده و مفهوم یکپارچه تری از فرایند مقابله ای ارائه می‌کنیم:

مقابله ی رویکردی- شناختی

شامل تحلیل منطقی ،ارزیابی مجدد مثبت ،پذیرش مسئولیت و خویشتنداری است. این فرایند مقابله ای ،توجه دقیق بر یک جنبه از موقعیت بر هنگام رویارویی با مشکل ،طرح تجربیات گذشته ،پذیرش یک موقعیت ،سازمان بندی مجدد آن برای یافتن چیزی مثبت و مطلوب در آن را در بر می‌گیرد.(موس و اسکافر،۱۹۹۳؛ به نقل از غفاری،۱۳۹۳).

مقابله رویکردی- رفتاری

شامل جستجوی راهنما و حامی و بخش عینی مناسب از قبیل مقابله مبتنی بر حل مسأله را در رویارویی مستقیم با یک رویداد و عواقب آن در بر می‌گیرد.( موس و اسکافر،۱۹۹۳؛ به نقل از غفاری،۱۳۹۳).

مقابله اجتنابی – شناختی

پاسخ هایی را در بر می‌گیرد که متوجه انکار،تقلیل وخامت یک بحران و پیامدهای آن باشد و همچنین پذیرش یک موقعیت همان‌ طور که هست، می‌باشد.

مقابله اجتنابی- رفتاری

جستجوی پاداش ها ی جانشین را در بر می‌گیرد، یعنی سعی می شود که به وسیله در گیر شدن در فعالیت های جدید و خلق منابع دیگر ارضاء ،جایگزین هایی برای بحران یافت شود.مثل تخلیه احساسات از قبیل ، خشم و نا امیدی،مصرف داروهای آرام بخش و انجام رفتاری که ممکن است به طور موقت تنش را کاهش می‌دهد.پارکر و براون(۱۹۸۲؛به نقل از دافعی،۱۳۷۶)با بهره گرفتن از روش تحلیل عاملی،شش گونه مقابله را شناسایی و چنین نامگذاری کرده‌اند:بی پروایی(شکستن اشیاء)اجتماعی شدن(گذاردناوقات با دوستان) حواسپرتی( مشغول کردن خود به کاری دیگر)،حل کردن مشکل (تفکر درباره مشکل)،بر خورد منعلانه(مطاله و خواندن)،به خود دلداری دادن(پول خرج ککردن برای خود).

‌بنابرین‏ علاوه بر نقش مقابله به عنوان میانجی استرس و بیماری ،چند بعدی بودن و ماهیت خاص مقابله شایسته توجه کافی است و در حد وسیعی از جنببه ی نظری فهم ما درباره ارتباط بین استرس و بیماری روشن می‌سازد و می‌تواند در ایجاد مداخله های بالینی ‌در مورد افراد دارای موقعیت های پر استرس به کار رود.

کیفیت زندگی

در واقع چالش اصلی بهداشت در قرن بیستم(زنده ماندن)بود و چالش قرن حاضر (زندگی با کیفیت بهتر) می‌باشد. سلامتی حق اساسی یک انسان و یک هدف اجتماعی است و تمام دولت‌ها و حکومت ها موظف به تأمین سلامت افراد می‌باشد.

لغت کیفیت زندگی اولین بار توسط پیگو در سال ۱۹۲۰ در کتاب اقتصاد و رفاه مورد استفاده قرار گرفت.او در این کتاب ‌در مورد حمایت دولتی از اقشار پایین و تأثیر آن بر زندگی آن ها و سرمایه های ملی به بحث پرداخته بود این مطلب تا بعد از جنگک جهانی دوم مسکوت مانمد تا این که در اثر دو حادثه مهم مورد توجه قرار گرفت .اول ان که سازمان جهانی بهداشت تعریفی از سلامت منتشر کرد که شامل سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی بود این امر منجر به بحث گسترده ای ‌در مورد سلامت و چگونگی اندازه گیری ان شد.دومین اتفاق وجود نابرابری های گسترده اجتماعی در جوامع غربی و سایر کشورها به دنبال پیامدهای جنگ جهانی و پیشرفت در زمینه علوم انسانی و تجربی بود.که م.جب افزایش فعالیت های اجتماعی و نتیجه ابتکارات سیاسی گردید(نجات،۱۳۷۸).

نگاهی به متون قدیمی هم نشان می‌دهد مفهوم کیفیت زندگی یک واژوه جدید نیست زندگی با کیفیت مطلوب ریشه در اعتقادات و آموزش های دینی مسلمانان دارد در فلسفه یونان این کلمه به کار برده است سقراط ‌در مورد شادی از کیفیت زندگی صحبت ‌کرده‌است.لیندهالت و همکاران(۲۰۰۰)‌در مورد کیفیت زندگی بحث کرده و نقش هایی را که مدیران بالقوه مثل مازلو، فرانس و سارتر در هنگام صحبت از حالت درونی زندگی افراد به آن ها اشاره کرده اندبرشمردند(بیات و بیات،۱۳۸۹).

‌بنابرین‏ به نظر می‌رسد شناخت اثرات فرسودگی شغلی بر ابعاد مختلف نوآوری سازمانی، برای بسیاری از مدیرانی که در جستجوی حفظ مزیت رقابتی هستند، مفید باشد.

۱-۴- اهداف تحقیق

• هدف اصلی

سنجش تاثیر فرسودگی شغلی بر نوآوری در سازمان در بین کارکنان سازمان جهادکشاورزی
استان قم

• اهداف فرعی

سنجش تاثیر عامل تحلیل عاطفی بر نوآوری در سازمان در بین کارکنان سازمان جهادکشاورزی استان قم

سنجش تاثیر عامل مسخ شخصیت بر نوآوری در سازمان در بین کارکنان سازمان جهادکشاورزی استان قم

سنجش تاثیر عامل کاهش کفایت شخصی بر نوآوری در سازمان در بین کارکنان سازمان جهادکشاورزی استان قم

۱-۵- فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی

فرسودگی شغلی بر نوآوری در سازمان در بین کارکنان سازمان جهادکشاورزی استان قم
مؤثر است.

فرضیه های فرعی

تحلیل عاطفی بر نوآوری در سازمان در بین کارکنان سازمان جهادکشاورزی استان قم مؤثر است.

مسخ شخصیت بر نوآوری در سازمان در بین کارکنان سازمان جهادکشاورزی استان قم
مؤثر است.

کاهش کفایت شخصی بر نوآوری در سازمان در بین کارکنان سازمان جهادکشاورزی استان قم مؤثر است.

۱-۶- متغیرهای تحقیق

متغیرهای تحقیق عبارتند از:

جدول (۱-۱): متغیرهای تحقیق

متغیر مورد بررسی
مؤلفه‌ ی مورد بررسی

متغیر مستقل

(فرسودگی شغلی )

تحلیل عاطفی
مسخ شخصیت
کاهش کفایت شخصی
متغیروابسته

(نوآوری در سازمان)

نوآوری در سازمان

منبع: مسلچ

۱-۷- مدل مفهومی تحقیق

فرسودگی شغلی

نوآوری در سازمان

تحلیل عاطفی

کاهش کفایت شخصی

مسخ شخصیت

شکل (۱-۱): مدل مفهومی تحقیق

۱-۸- قلمرو تحقیق

۱-۸-۱ – قلمرو موضوعی

بررسی مباحث مربوط به فرسودگی شغلی کارکنان و نوآوری در سازمان و رابطه این دو با هم، قلمرو موضوعی این تحقیق را تشکیل می‌دهند.

۱-۸-۲ – قلمرو مکانی

قلمرو مکانی این تحقیق، سازمان جهادکشاورزی استان قم می‌باشد.

۱-۸-۳ – قلمرو زمانی

قلمرو زمانی بین بهمن۱۳۹۲ تا شهریور ۱۳۹۳ می‌باشد.

۱-۹- تعریف نظری واژگان کلیدی تحقیق

فرسودگی شغلی: فرسودگی شغلی را سندرمی روان شناختی می دانند که ترکیبی از سه مؤلفه تحلیل عاطفی ، مسخ شخصیت و کاهش کفایت شخصی است که در میان افرادی که با مردم کار می‌کنند به میزان های متفاوت اتفاق می افتد(هاکانن،۲۰۰۶). فرسودگی شغلی را یک حالت خستگی مفرط که از کار سخت و بدون انگیزه و بدون علاقه ناشی می شود. ( ‌فریدون برگر،۱۹۷۵)

تحلیل عاطفی: تحلیل عاطفی نوعی احساس تخلیه ی جسمی و روحی است که به واسطه ی فشارهای شغلی ایجاد می شود؛ به گونه ای که فردی که قبلاً دارای انگیزه، پرانرژی، سرزنده و پرنشاط بوده، احساس می‌کند کارش خسته کننده و بی معنا شده است.

مسخ شخصیت: مسخ شخصیت عبارت است از پاسخ منفی و سنگدلانه، عاری از احساس و همراه با
بی اعتنایی مفرط نسبت به مشتریان و ارباب رجوع؛ یعنی از دست دادن تمامی علاقه و احساسات عاطفی در برابر مراجعان و یا پاسخ گویی به آنان، به صورت غیر انسانی. (مک گراث، ۱۹۸۹)

کاهش کفایت شخصی: ‌در مورد کاهش کفایت شخصی باید گفت که این مؤلفه‌ ‌به این معنا است که فرد احساس می‌کند عملکرد وی با موفقیت همراه نیست؛ در واقع می توان گفت که در این رابطه موفقیت ادراکی مطرح است نه موفقیت واقعی. (مسلچ ، لیتر،۲۰۰۵)

نوآوری: تبدیل یک ایده به یک خروجی ، یا واقعیت بخشیدن به یک مفهوم است. نوآوری شامل آرایش تازه مستمر در محیط داخلی و خارجی یک شرکت و (یا) یک ایده می‌باشد تا اینکه آن ایده ملموس، قابل استفاده و مفید واقع شود. این عینیت بخشی به ایده باید مستقیماً با درآمدهای مالی آینده در ارتباط باشد.

۱-۱۰- تعریف عملیاتی واژگان کلیدی تحقیق

تعریف عملیاتی هریک از مؤلفه‌ های تحقیق در قالب سوالات زیر مشاهده می شود.

جدول (۱-۲): تعریف عملیاتی واژگان کلیدی تحقیق

تحلیل و خستگی عاطفی

احساس می کنم کارم به لحاظ روانی توان و نیروی مرا گرفته است .

در پایان یک روز کاری احساس می کنم مورد سوء استفاده قرار گرفته ام .

صبح روزی که باید سرکار بروم از تصور رفتن به سر کار احساس خستگی می کنم.

به آسانی می توانم احساسات همکاران در محل کار را درک کنم.

احساس می کنم با برخی از مراجعان در محل کار به صورت اشیایی بدون شخصیت انسانی برخورد می کنم.

کار با مراجعان در محل کار برای تمام روز واقعا برایم سخت و طاقت فرساست .

احساس می کنم به راحتی می توانم با مشکلات مراجعان در محل کار به راحتی کنار بیایم.

احساس می کنم کارم به لحاظ روانی توان و نیروی مرا گرفته است .

احساس می کنم از طریق شغلم بر زندگی مراجعان در محل کار تاثیر مثبت می گذارم.

مسخ شخصیت

از زمانی که این شغل را انتخاب کرده ام نسبت به دیگران بی تفاوت شده ام .

از این نگرانم که این شغل مرا نسبت به مردم سنگدل کند.

احساس می کنم سرشار از نیرو و انرژی هستم.

شغلم باعث شده که احساس بیهودگی کنم .

احساس می کنم کار را به سختی انجام می دهم.

کاهش کفایت شخصی

واقعا برایم مهم نیست بر سر بعضی از مراجعان در محل کار چه می‌آید.

سرو کار داشتن با مراجعان در محل کار سخت است و مرا تحت فشار روانی قرار می‌دهد.

به آسانی می توانم محیط آرامی برای مراجعان در محل کار فراهم کنم .

پس از کار با مراجعان در محل کار احساس نشاط و شادمانی می کنم.

شغلم دست آوردهای مهم و با ارزشی برایم داشته است .

احساس می کنم به آخر خط رسیده ام.

در حیطه شغلی خود با مشکلات عاطفی و روانی بسیار با متانت برخورد می کنم .