فرانکل (۱۳۸۸) نیز، تلاش برای یافتن معنا در زندگی و معنای زندگی را به عنوان منشا ارزش­ها و اهداف فرض می­ کند و معتقد است انسان­ها بخاطر ارزش­هایشان زنده می­مانند و حتی حاضرند که بمیرند.

۲-۲-۳- ماهیت ارزش­ها

با روشن شدن تعریف ارزش، شایسته است که به کیفیت وجودی ارزش­ها نیز پرداخته شود.

۱- ارزش به عنوان امر عینی^[۴۷]: گروهی از افراد ارزش­ها را به عنوان مقوله­ های اساسی به صورت عقلانی تکوین یافته­اند، تلقی ‌می‌کنند و ارزش­ها را خصوصیاتی می­دانند که در اشیاء یا اعمال وجود دارند و موجب ارزشمندی آن­ها می­شوند. به عبارت دیگر ارزش از نظر این دسته امری عینی و خارجی است (انگردی، ۱۳۸۱).

۲- ارزش به عنوان امری ذهنی^[۴۸]: گروهی از دانشمندان معتقدند که ارزش یک مقوله انسانی است و نامی برای انواع خاصی از تجربه است که در آن­ها علایق و خواسته­ های انسانی نهفته است و برای ارزش منشا و خاستگاهی روانشناختی و زیست شناختی قایل هستند و آن را امری ذهنی تلقی ‌می‌کنند. ذهنی دانستن ارزش­ها می‌تواند به منزله شالوده و زیرساختی برای نسبی­گرایی شخصی یا نسبی­گرایی فرهنگی تلقی گردد (انگردی، ۱۳۸۱).

۳- ارزش به عنوان امری نسبی^[۴۹]: پیروان این نظریه معتقدند که هرچند پدیده ­ها به هنگامی که قسمتی از تجربه انسانی در نظر گرفته شوند هیچ ارزشی ندارند، با این حال ارزش­ها منحصراًً ذهنی یا شخصی نیستند. ارزش عبارت است از رابطه بین موجود انسانی ارزیابی کننده و محیطش. پس ارزش یک خصیصه نسبی است (محمودیان، ۱۳۷۹).

۴- ارزش به عنوان عمل^[۵۰]: در این دیدگاه سوال از جایگاه ارزش را مردود دانسته و واژه ارزش اساساً یک فعل ترقی می­گردد. این واژه به عنوان یک اسم به صورت مجازی برای تعیین هر آن چه که موضوع عمل ارزش گذاری است به کار می­ رود. این عمل به شیوه ای خود به خودی بدون اختیار و در رابطه با چیزهایی انجام می­ شود که به حیطه شناختی مربوط هستند. از نظر شخصی یا روانشناسانه ارزش قایل شدن در این حیطه بلاواسطه به نظر می­رسد (محمودیان، ۱۳۷۹).

۲-۲-۴- نقش و اهمیت ارزش ها

ارزش­ها پایه ارزیابی ما از پدیده ­های اطرافمان، از خودمان، از نزدیکان و دیگر انسان­ها و از جامعه را تشکیل می­ دهند و در واقع، رفتار ما را نسبت به آن­ها تنظیم ‌می‌کنند. از این جاست که واژه جهت­گیری ارزشی و گرایش­های ارزشی نیز مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. از نظر روانشناسی گرایش­های ارزشی، جهت­گیری های ارزشی هستند که معیار انتخاب افراد قرار می­ گیرند و به عقیده اشپرانگر شخصیت انسان را از طریق گرایش­های ارزشی بهتر ‌می‌توان مطالعه کرد (احمدی، ۱۳۶۸).

ارزش­ها به عنوان طرح کلی برای تصمیم ­گیری به کار می­روند و ملاک رفتار می­باشند. آن­ها تبیینات بالقوه استواری از رفتار انسان فراهم می ­آورند که می توان با آن­ها رفتارهای مختلف را پیش‌بینی کرد. (رضایی و احمدوند، ۱۳۸۴). افراد بدون داشتن ارزش­های مناسب در دنیا احساس بیگانگی ‌می‌کنند و هویت، ارزش و اهمیت خود را از دست می­دهد. همچنین بدون داشتن یک سامانه ارزشی بعید است که فرد بتواند یک جریان عمل یا یک شیوه زندگی را برگزیند (هرگن هان و اولسن^[۵۱]، ۱۹۹۹).

ارزش­ها از یک سو راهنما و تعیین­کننده گرایش­های اجتماعی و ایدئولوژی­هایی از سوی دیگر تعیین­کننده رفتار و کنش اجتماعی است که در آداب و رسوم، قوانین و اعتقادات و اصول مقدس و شیوه ­های زندگی روزمره تجلی می­یابند (مارکوس^[۵۲]، ۱۹۹۴ به نقل از نیکوگفتار، ۱۳۸۶).

از نظر روانشناسی، نظام ارزشی، مجموعه کم و بیش مرتبط از ارزش­هاست که رفتار و سلوک شخص را تنظیم می­ کند، بدون آگاهی فرد شکل ‌می‌گیرد و این نظام از یک حالت سلسله مراتبی برخوردار ‌می‌باشد. باید در نظر داشت همان طور که توجه به خود ارزش­ها مهم است، التفات به شیوه اجرایی و تکنیک­های کاربردی آن­ها نیز بسیار مهم است و چنانچه با بصیرت و آگاهی و با روش خوب یعنی با دانش، بینش و توانایی مناسب انجام نگیرد نه تنها مفید حاصل نخواهد شد بلکه ممکن است از جهات مختلف بازدهی منفی داشته باشد و تاثیر نامطلوبی بگذارد. (به نقل از فلاح، ۱۳۸۰).

۲-۲-۵- شکل­ گیری و تحول ارزش­ها

جامعه پذیری فرایندی است که کودک از آن طریق، رفتارها، باورها، معیارها و ارزش­هایش را اخذ می­ کند. کودک معیارها و ارزش­ها را در قالب جامعه­ای که در آن زندگی می­ کند، فرا می­ گیرند. قالب فرهنگی نیز در بروز جهت­گیری های ارزشی خاص در افراد مؤثر است. خانواده یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی در کسب ارزش ها توسط فرزندان به شمار می ­آید. خانواده در سایه معیارهای فرهنگی موجود برای فرزندان مشخص می­ کند که چه چیزی مطلوب و شایسته و چه چیزی نامطلوب است (فلاح، ۱۳۸۰). گروه ­های مختلفی که فرد در جریان زندگی اجتماعی به آن­ها وابسته است نقش ثانویه و تکمیل­کننده ­ای در شکل­ گیری جهت­گیری ارزشی افراد، به عهده دارند. بدین صورت که فرد ارزش­های حاصل از سایر گروه ­های مرجع را جایگزین برخی از ارزش­های کسب شده از خانواده می­ کند (رفیع پور، ۱۳۷۸). علاوه بر خانواده، فرهنگ، جامعه و سایر گروه­ ها، متغیرهای دیگری از جمله سطح اقتصادی، اجتماعی، آموزش، نوع شغل، جنسیت، سن، میزان تحصیلات، نژاد و عوامل شخصیتی باعث اخذ و ظهور ارزش­های خاصی در فرد می­شوند (خلیفه، ۱۳۷۹).

۲-۲-۶- تعارض ارزش­ها

یکی از نکات مهم در ارتباط با ارزش­ها آن است که همواره ‌در مورد ارزش­ها وفاق کامل وجود ندارد و در موارد متعددی بین ارزش­ها تعارض پدیدار می­ شود. تغییر و تحولات سریع اجتماعی، تفاوت­های مکانی و زمانی، ناهمخوانی و تضاد موجود بین دانش عملی و دانش حاصل از روش­هایی که نیروهای خارجی در سازمان مربوط یا اجتماع به آن ها تحمیل کرده ­اند می‌تواند به تضاد ارزشی منجر شود (انگردی، ۱۳۸۱). همچنین عدم هماهنگی بین ارزش­های نهادهای مختلف جامعه، تفاوت در شرایط اجتماعی و محیط تربیتی فرد نیز می-تواند در شکل گیری ارزش­های متفاوت در افراد مؤثر باشد. هورتون^[۵۳] (۱۹۸۸به نقل از بگلی و لئونارد^[۵۴]، ۱۹۹۹) اعتقاد دارد هرچه جوامع از حالت ساده و ابتدایی به حالت مدرن و پیچیده تغییر یابند تضاد ارزش­ها بیشتر خواهد شد و تنوع در تماس با گروه ­های مختلف و تجربه وضعیت­های اجتماعی گوناگون به تضاد میان ارزش­های فرد می­انجامد. تضادهای حاصل در این سطوح به سختی قابل رفع و حل هستند.

۲-۲-۷- کارکرد ارزش­ها

خلیفه (۱۳۷۹) مهمترین کارکرد ارزش­ها را در چهار گروه خلاصه می­ کند:

۱٫ کارکرد انگیزشی^[۵۵]: این نوع کارکرد از کارکردهای مستقیم ارزش­هاست و همسانی ارزش­ها جهت دهی کارهای بشری به موقعیت­هایی است که در مسیر زندگی در معرض آن قرار ‌می‌گیرد.

۲٫ کارکرد توافقی^[۵۶]: رشد نظام ارزش­های فرد به تحقق توافق روانی و اجتماعی وی منجر می­ شود. هر دوره سنی نظامی از ارزش­های مخصوص به خود را دارد که از دیگر دوره­ ها، بنا به ویژگی­های شناختی، عاطفی و رفتاری آن متمایز است. این نظام در حالت توازن خود، به تحقق توافق فرد با قوانین و معیارهای اجتماعی و اخلاقی رایج در جامعه منجر می­ شود.