در واقع تناسب بین هزینه ها و سطح محصول به گونه ای که در مدل سنتی هزینه یابی عنوان می شود، همیشه برقرار نیست. در این زمینه کوپر و کاپالان[۶] بعضی هزینه ها را عنوان می‌کنند که با افزایش فعالیت بیشتر افزایش می‌یابند تا با کاهش فعالیت اینگونه هزینه ها را چسبنده می‌نامند.در واقع در سیستم هزینه یابی سنتی، هزینه های تخصیص یافته به محصول تحریف شده می‌باشند و علت اصلی این تحریف نیز انتخاب مبنایی یکسان (سطح واحد محصول) برای تخصیص کلیه هزینه ها به محصولات می‌باشد. در واقع این سیستم براین فرض استوار است که در صورت دو برابر شدن حجم محصول، مقدار کلیه منابع مربوط نیز دو برابر می شود و بالعکس فرضی که در صورت اثبات چسبندگی هزینه ها، پذیرفته نخواهد بود(همان منبع).
۲-۳رفتار هزینه در طول زمان
از نظر اقتصادی کوتاه مدت ، محدوده زمانی است که در آن بعضی عوامل تولید مانند مواد اولیه تولید تغییر می‌کند. به طور کلی در کوتاه مدت هزینه های یک شرکت در ارتباط با سطح تولید شرکت متغیر و یا ثابت می‌باشند. اما در بلند مدت تمامی هزینه های تولیدی متغیر می‌باشند. آنچه مسلم است در کوتاه مدت و بلند مدت هزینه متغیر با افزایش تولید افزایش می‌یابد اما این افزایش در ابتدا با نرخ نزولی و سپس با نرخ صعودی می‌باشد (قائمی و نعمت الهی سال ۱۳۸۶):
هزینه
هزینه
حجم تولید
(شکل ۲-۱) نمودار رفتار هزینه
رفتار هر یک از هزینه های ثابت و متغیر در طول زمان تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می گیرند و در این زمینه تحقیقات مختلفی انجام گرفته است و به بررسی عوامل مختلف تاثیر گذار بر هزینه های شرکت‌ها در طول زمان پرداخته شده است که از جمله آن می توان به تحقیقات بالاکریشنان[۷] بر روی ۱۵۴ بیمارستان اشاره نمود که هر چه دپارتمان‌های یک بیمارستان خدمات پیچیده تری را به بیماران ارائه کنند، میزان هزینه های عملیاتی آن ها نیز بیشتر می شود، با افزایش تعداد مراجعات بیماران تغییر چندانی در میزان هزینه های عملیاتی ایجاد نمی شود. در واقع این تحقیق تاثیر پیچیدگی خدمات ارائه شده توسط بیمارستان‌ها به بیماران را بر هزینه های عملیاتی آن ها نشان می‌دهد.
در تحقیقی دیگر توسط کالا پور[۸] در سال ۲۰۰۴ عنوان شد که نرخ افزایش هزینه متغیر به کل هزینه ها علاوه بر تغییرات تکنولوژیکی تحت تأثیر تصمیمات مدیریتی نیز قرار دارد و در این تحقیق تأثیر تعداد بیماران بر هزینه متغیر بیمارستان بررسی گردید.
۲-۴ مفهوم چسبندگی هزینه:
به نظر می‌رسد چسبندگی هزینه ها[۹] یک مفهوم جدید است با این حال در حدود چند دهه گاهی اوقات از آن به عنوان مدیریت فعال هزینه یاد شده است. مالکوم[۱۰] در سال ۱۹۹۱ یکی از نخستین کسانی بود که به معرفی مفهوم چسبندگی هزینه ها پرداخت. به عنوان مثال وی در مطالعه خود به این مطلب اشاره نمود که رشد تولید باعث افزودن کارکنان بیشتر می‌گردد، اما زمانی که تولید کاهش می‌یابد این نیروی کار اضافی بلافاصله کنار گذاشته نمی شود، که اینگونه هزینه های نیروی کار را هزینه های چسبنده نامید.
مطالعه دیگر توسط ماک و روش[۱۱] در سال ۱۹۹۴ انجام گرفت آن ها در مطالعه خود با اشاره به تحقیقات مالکوم بیان کردند که هزینه های چسبنده هزینه هایی هستند که می‌تواند در کوتاه مدت افزایش یابند اما زمانی که فعالیت کاهش می‌یابد این هزینه ها کاهش نمی یابند اندرسون و همکارانش [۱۲] در سال ۲۰۰۳ با بررسی هزینه های فروش و اداری و عمومی و ارائه مدلی مبنا که بعدها در تحقیقات در مورد چسبندگی هزینه ها مورد استفاده پژوهشگران دیگر نیز قرار گرفت به این نتیجه رسیدند که با افزایش ۱% در سطح فروش هزینه های اداری، عمومی و فروش ۵۵% افزایش، و با کاهش ۱% در سطح فروش هزینه های اداری، عمومی و فروش ۳۵% کاهش می‌یابد.
به طور کلی نتایج برخی از پژوهشگران مانند کالیجا و استیلیا روس[۱۳]( ۲۰۰۶) و اندرسون و همکاران (۲۰۱۱) بیانگر آن است که میزان افزایش در هزینه هنگام افزایش در سطح فعالیت، بیشتر از میزان کاهش در هزینه ها هنگام کاهش در حجم فعالیت است چنین رفتار هزینه ها را چسبندگی هزینه می‌نامند. چسبندگی هزینه ها یکی از ویژگی های رفتار هزینه ها نسبت به تغییرات سطح فعالیت است و بیانگر آن است که بزرگی افزایش در هزینه ها هنگام افزایش سطح فعالیت، بیشتر از بزرگی کاهش هزینه در هنگام کاهش در سطح فعالیت است(همان منبع).
۲-۵ طبقه بندی ادبیات چسبندگی هزینه ها
جهت سازمان دهی ادبیات این تحقیق، حوزه تحقیقات در مورد چسبندگی هزینه ها را به ۳ بخش اصلی طبقه بندی می نماییم:
-
- شواهد چسبندگی هزینه ها
-
- عوامل تعیین کننده چسبندگی هزینه ها
- اثرات ناشی از چسبندگی هزینه ها
در شکل شماره ۲ یک طبقه بندی ساده از حوزه ادبیات چسبندگی هزینه فراهم شده است(نمازی و همکاران،۱۳۹۱).
(شکل ۲-۲) طبقه بندی ادبیات چسبندگی هزینه
۲-۵-۱ شواهد چسبندگی هزینه ها
در این بخش به بررسی سند رفتار چسبنده هزینه ها برای انواع هزینه ها مانند هزینه های فروش، اداری و عمومی ، بهای تمام شده کالا فروخته شده و هزینه های عملیاتی و هزینه دستمزد مشاهده شده در موارد زیر پرداخته می شود:
-
- بین واحدهای تجاری(دوره های زمانی)
-
- بین واحدهای تجاری (به طور مقطعی)
-
- بین بخش‌های واحد تجاری
-
- بین صنایع مختلف
- بین کشورهای مختلف
۲-۵-۱-۱ چسبندگی هزینه بین واحدهای تجاری (دوره های زمانی)
نورین و سادراستورم در سال ۱۹۹۷ برای اولین بار به بررسی رفتار سری زمانی هزینه های سربار نسبت به رفتار مقطعی این هزینه پرداختند. آن ها از اطلاعات ۱۰۸ بیمارستان در سال های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۷ در بخش سلامت واشنگتن استفاده نمودند و به این نتیجه رسیدند که فرض تناسب هزینه ها با تغییرات فعالیت و استفاده از آن برای اهداف ارزیابی عملکرد و تصمیم گیری کاری بیهوده است آن ها همچنین دریافتند که افزایش هزینه ها نسبت به افزایش سطح فعالیت با سهولت بیشتری اتفاق می افتد تا در زمان کاهش فعالیت و کاهش هزینه(نمازی و همکاران، ۱۳۹۱).
۲-۵-۱-۲ چسبندگی هزینه بین واحدهای تجاری به طور مقطعی
